یادگیری مفهوم «ضریب بتا چیست» در بازار سرمایه، برای سهامداران در پیاده سازی استراتژی های معاملاتی نقش موثری دارد. ضریب بتا در بورس به سهامداران کمک می کند تا تصمیم گیری های دقیق تری برای کنترل ریسک در سرمایه گذاری خود داشته باشند. کاربرد این ضریب را همواره به عنوان شاخصی مهم، در رابطه با بازارهای مالی مورد استفاده قرار می دهند و یکی از اصطلاحاتی است که برای ارزیابی حرفه ای کنترل ریسک در سرمایه گذاری کاربرد دارد.
در واقع ضریب بتا را می توان به عنوان اندازه گیری تغییرات و همچنین خطر سیستماتیک پرتفوی یا اوراق بهادار نسبت به همه بازار درنظر گرفت و آن را تحلیل کرد. حالا ضریب بتا سهم چیست؛ این نیز یکی از مواردی است که در خرید و فروش، بعنوان مهمترین ضرایب در نظر گرفته می شود.
کاربرد ضریب بتا چیست؟
در بازار سرمایه سهامداران توجه خاصی به دو روش اصلی تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی دارند که البته برای اجرای هر یک از اینها ابزارهای بخصوصی نیاز است. به همین دلیل است که در روند اجرای تحلیل تکنیکال از ابزارهایی مثل فیبوناچی، نقاط حمایت و مقاومت، خطوط روند و غیره استفاده می کنند. توجه به قیمت های بین المللی و تحلیل صورت های مالی و غیره نیز در تحلیل بنیادی مورد استفاده قرار می گیرد. در این بین کاربران می توانند مفهوم ضریب بتا چیست و کاربرد ضریب بتا در سرمایه گذاری را بهتر متوجه شوند.
تحلیلگران از ضریب بتا در بورس به عنوان ابزارهای ضروری و مهم به منظور تشکیل سبدشان استفاده می کنند. ضریب بتا که در انگلیسی به آن Beta Coefficient گفته می شود، برای تحلیل و ارزیابی اندازه نوسان گیری یک شاخص در مقایسه با شاخص دیگر است. در بازار بورس اوراق بهادار گاهی دیده می شود که ضریب بتای سهمی مشخص را در مقابل شاخص کل مورد اندازه گیری قرار می دهند.
ضریب بتا در بورس
اگر سرمایه گذاران بدانند که ضریب بتا چیست، بهتر می توانند در رابطه با در نظر داشتن ریسک و بازده آن، کارهای سرمایه گذاری خود را پیش ببرند. زیرا شاخص بازدهی ضریب بتا در برخی اوقات برای تصمیم گیری های سرمایه گذاری، امری مهم شناخته می شود.
کاربرد ترازنامه تقریبا از اوایل سال 1900 میلادی بود که کارشناسان بازار سرمایه، از آن برای تحلیل و شناسایی میزان ریسک استفاده می کردند. پیدایش ترازنامه در بازار بورس داده های ضروری را به تحلیلگران ارائه می داد تا بررسی دقیق تری برای همه وام ها و بدهی های موجود در شرکت انجام دهند. در واقع ترازنامه ها دربردارنده داده هایی بودند که چگونگی ریسک برای سهام مورد نظر سرمایه گذار، در روند معامله را نشان می داد. ارزیابی صورت های مالی، منطقه امن برای سودآوری و همچنین تفاوت نرخ سهام با ارزش درونی و حقیقی آن، از جمله معیارهایی بودند که برای ارزیابی ریسک سرمایه مورد بررسی قرار می گرفتند. به همین دلیل بود که روند افزایشی یا روند کاهشی معاملات، در نهایت به مشخصه ای کاربردی برای سنجیدن در نظر گرفته می شد.
مفهوم ضریب بتا چیست یا ضریب بتا در بورس چگونه است در اینجا مشخص می شود. در حقیقت این ضریب از جمله شاخص های اصلی در ارزیابی سهام های مختلف است که در بازار سرمایه به آن می پردازند. بنابراین این معیار در راستای تحلیل کردن یک سهام و اندازه گیری ریسک و بازدهی آن نقش مهمی را ایفا می کند.
میزان ضریب بتا سهم چیست؟
ضریب بتای سهم برای سرمایه گذار این معنی را دارد که دارایی مد نظر او تا چه اندازه با شاخص در ارتباط است و آیا می توان مثبت بودن شاخص سهم را همان مثبت تلقی کرد؟ آیا حتی اگر بازار روزهایی منفی را سپری کرد، چه سهم هایی در بازار مثبت خواهند بود؟ همانطور که از مشخصه های ورود به بازار و سرمایه گذاری، در نظر داشتن ریسک های معاملاتی نیز است، پس باید در نظر بگیرید که وقتی استارت یک معامله را می زنید، یا سود ده است و یا گاهی ممکن است با زیان نیز برخورد کند. ضریب بتا چیست در همین موارد خود را نشان می دهد که در ادامه توضیح بیشتری می دهیم.
چون یک طرف ریسک بازدهی دور از انتظار ما است، بر همین اساس ریسک ها را به دو گروه زیر تقسیم بندی می کنند:
- ریسک سیستماتیک: این ریسک ارتباط تنگاتنگی با بازار دارد و درواقع ریسک بازار شناخته می شود. مثلا اقدام به خرید سهم ایده آلی کرده اید، ولی می بینید که بازار روند منفی دارد و چنین سرمایه گذاری به ضرر منتهی می شود. عکس این قضیه نیز وجود دارد، یعنی سهمی نامناسب را خریده اید ولی بازار مثبت است، پس بازدهی خوبی را منجر می شود.
- ریسک غیر سیستماتیک: ارتباط مستقیم با پرتفوی مورد نظر کاربر دارد که این ربطی به کلیت بازار بورس ندارد. پس باید دید که آیا سرمایه گذار در پرتفوی خود اقدام به جمع آوری سهم های بد یا حتی سهم های خوبی کرده است یا خیر.
ضریب بتا در بورس اینجاست که خود را نشان داده و در مدیریت سرمایه گذار و اندازه ریسک سیستماتیک او تاثیر گذار می شود. البته این ارتباطی به حذف ریسک سیستماتیک ندارد، بلکه برخورداری از پرتفویی به همراه بتای بیشتر از یک، در شرایط بازار گاوی می تواند نتیجه خوبی داشته باشد. زیرا در این وضعیت بازار بصورت همسو با پرتفویی که سرمایه گذار دارد حرکت کرده و البته بازدهی بالاتر از شاخص را دریافت می کند. ولی برای بازار خرسی این پرتفوی می تواند خطرناک باشد.
کاربرد ضریب بتا در سرمایه گذاری
برای درک بیشتر این موضوع موارد زیر را بخوانید تا کاربرد ضریب بتا در بورس را بهتر متوجه شوید:
- گاهی ضریب بتای یک سهم برابر با یک است. معمولا پیش بینی برای این حالت، صعودی و نزولی شدن قیمت سهم مورد نظر همزمان با روند افزایشی و کاهشی بازار است.
- در مواردی که بتای سهم بالاتر از یک قرار می گیرد؛ در واقع تغییرات بازدهی سهم کاربر بالاتر از تغییرات بازار رخ می دهد که البته در اینجا نام آن را دارایی پر از ریسک می گذارند. اگر سرمایه هایی که ضریب بتای پایین تر از عدد یک دارند، با نوساناتی پایین تر از تغییرات موجود در بازار روبرو شوند، اینجا در واقع دارایی کم ریسک شکل گرفته است.
- ضریب بتای سهم گاهی ممکن است عدد 2 را نشان دهد؛ برای این وضعیت صعودی و نزولی شدن قیمت سهم، عددی دو برابر نسبت به شاخص بازار را معرفی می کند. در نظر بگیرید که بازار 10 درصد از رشد قیمتی برخوردار شده است و بعدا قیمت برای این سهم، 20 درصد روند صعودی پیدا می کند. حالا درست موقعی که بازار با ریزش 10 درصدی مواجه شود، قیمت سهم مورد نظر با روند کاهشی 20 درصدی مواجه خواهد بود.
- مواقعی برای ضریب بتا عدد نیم 5/0 را می بینید؛ اینجا در صورتی که 10 درصد رشد شاخص بازار را داشته باشید، رشد 5 درصدی را برای قیمت سهم دارید. اگر برعکس بازار ریزش 10 درصدی را تجربه کند، ارزش سهم سرمایه گذار با ریزش 5 درصدی روبرو می شود.
- در صورتی نواسات بازار دچار تغییر نمی شود که ضریب بتا، عدد صفر را نمایش دهد. پس تفسیری برای ارتباط بین افت و صعود بازار وجود نداشته و همچنین افت یا رشد سهم وجود ندارد.
- ضریب بتای منفی برای سهمی خاص، خبر از حرکت آن در جهت مخالف بازار می دهد. در نظر بگیرید که بتای سهمی برابر با عدد منفی یک است. بنابراین با صعودی شدن 10 درصدی بازار، ارزش سهم با روند نزولی 10 درصدی مواجه می شود.
فرمول ضریب بتا چیست؟
در مبحث ضریب بتا چیست گفتیم که این ضریب وسیله ای در جهت بررسی ریسک و بازده، برای سهم مورد نظر سرمایه گذار یا به عبارتی سبدی از سهام، در روند فعالیت کلی بازار سرمایه است. پس می توان گفت که این ضریب معیاری اساسی برای مشخص کردن ریسک سیستماتیک یک دارایی یا یک سهم است. ضریب بتا در بورس بوسیله فرمول ریاضی مشخصی مورد محاسبه قرار می گیرد.
بنابراین محاسبه Beta coefficient به این شکل است که میزان ریسک را بر طبق شاخص کل در نظر گرفته و هم جهت با بازار آن را اجرایی می کنند. بر طبق عدد یک عمل، ضریب بتا را مشخص می کنند، مثلا عدد 2/1 به عنوان ضریب بتا معرفی می شود. معنی ضریبی که برای این عدد عنوان شده این است که روند رو به بالا و رو به پایین شاخص کلی بازار در رابطه با خرید سهم منتخب، نسبت به بازار بیست درصد بالاتر، افزایش یا کاهش پیدا کرده است. به فرمول های زیر دقت کنید، اینها مربوط به محاسبه ضریب بتا هستند:
در فرمول زیر «ri» نشان دهنده بازه دارایی و «rm» بیانگر بازده بازار است. بنابراین ضریب بتا توانایی محاسبه ریسک سبد سهام در مقایسه با ریسک بازار را دارد.
کاربرد ضریب بتا در بورس
برای اینکه به سوال کاربرد ضریب بتا چیست پاسخ دقیق تری بدهیم، باید گفت که هر چه از اندازه گیری بتای ضریب عدد بیشتری حاصل شود، به همان نسبت ریسک سرمایه گذاری افزایش پیدا می کند. ولی اگر با عکس این ماجرا روبرو باشید، ریسک سرمایه گذاری به خاطر بتای نسبتا پایین کم تر خواهد شد. پس به نظر می آید که اصلی ترین کاربرد ضریب بتا در بورس، ارزیابی و انجام تحقیقات لازم در مورد ریسک، بازدهی سهام و البته سبد سهام در راستای مسیر حرکتی پرتکاپوی بازار است.
در نظر گرفتن ضریب بتا به سرمایه گذاران کمک می کند تا برای معاملات سرمایه و سهام خود، روش های کاربردی تر را پیاده سازی کرده و در نتیجه خرید یا فروش امنی را رقم بزنند. مشخصه های بازدهی هر سهم بر طبق مواردی مانند نرخ تابلو در موقع فروش، اندازه سرمایه گذاری موقع خرید و همچنین تقسیم سود نقدی از طریق سهام صورت می پذیرد. پس نتیجه گیری می شود که در تعیین صندوق سرمایه گذاری و البته بازدهی سبد، ضریب بتا می تواند نقش قابل توجهی داشته باشد.
می توانید دیدگاه واضح تری از هر سهم در بازار را توسط عدد ضریب بتا بدست آورید. بدینوسیله صاحبان سهام در بازار بورس و سهام امکان دستیابی درست به یک تصمیم گیری قدرتمند را نسبت به ریسک سرمایه گذاری خواهند داشت.
روش دیگر برای محاسبه ضریب بتا
در مبحث ضریب بتا چیست فرمول هایی وجود دارند که بر اساس آنها می توان این ضریب را محاسبه نمود. می دانید که Beta coefficient می تواند به اندازه گیری نوسانات یک سهم در برابر ریسک سیستماتیک کل بازار کمک ویژه ای داشته باشد. شاید اگر بخواهید ضریب بتا را محاسبه کنید، کاره مشکلی به نظر بیاید. چون فرمول های مشخص آماری برای اندازه گیری دقیق نیاز خواهید داشت، ولی با آگاهی از روش کار می توانید آن را انجام دهید.
بتا می تواند نقاط داده را بوسیله رگرسیون برای شیب خط به نمایش درآورد. تک تک این نقطه ها از دیدگاه مالی، بیانگر بازده سهامی خاص در مقابل بازده تمام بازار است. به همین دلیل است که Beta به شکلی کاملا فعال می تواند به شرح حرکت های مالی و بازده اوراق بهادار در مقابل نوسانات بازار بپردازد. به فرمول زیر دقت کنید، در اینجا برای بدست آوردن عدد بتای اوراق بهاداری خاص؛ کوواریانس بازده اوراق بهادار و همچنین بازده بازار را در صورت فرمول، تقسیم بر واریانس بازده بازار در تایم زمانی مورد نظر می کنند.
«Re» در این فرمول بیانگر بازده سهمی مشخص و «Rm» بازده کل بازار است. در فرمول ضریب بتای فوق، کوواریانس این مسئله را عنوان می کند که تغییرات بازده سهم سرمایه گذار، چگونه با نوسانات در بازدهی بازار نقش داشته و چطور می تواند با آن رابطه داشته باشد. در مورد واریانس نیز می توان اینطور گفت که در حال نمایش نقطه های داده های بازار است و با میزان میانگین، تا چه اندازه می تواند فاصله داشته باشد.
تاثیر محاسبه ضریب بتا چیست؟
اندازه گیری دقیق ضریب بتا می تواند کمک بزرگی برای سرمایه گذاران محسوب شود. بنابراین برای اینکه سهامداران درک کنند که سهام در حال حرکت با کل بازار است، از این روش محاسباتی استفاده می کنند. بوسیله محاسبه و فرمول های ضریب بتا برداشت های موثرتری را می توان به منظور مقدار ریسکی بودن سهم مورد نظر و مقدار نوسان، در مقابل وضعیت بازار توضیح داد. ضریب بتا در صورتی می تواند خبری مفید را در مورد بازار در اختیار کاربران قرار دهد که بازار مورد نظر در ارتباط مستقیم با سهام قرار داشته باشد.
مثلا در نظر بگیرید که می خواهید صندوق مربوط به ETF اوراق قرضه را با کمک شاخص S&P 500 که در اینجا معیار معرفی می شود محاسبه کنید. واضح است که چنینی اندازه گیری قادر نیست به سهامدار بینش قدرتمندی را ارائه دهد، چون تفاوت زیادی بین اوراق قرضه و سهام وجود دارد. پس در نتیجه وجود یک معیار مناسب برای مقایسه دارایی های گوناگون بسیار لازم است تا بتوان از این طریق ضریب بتا را نیز نسبت به شرایط، مورد محاسبه قرار داد.
به همین دلیل است که در بازار وقتی می خواهند نرخ صندوقی دارای طلای بسیار و قابل خرید و فروش در بورس را اندازه گیری کنند، دقیقا این کار را در مقابل گرم طلا یا نرخ سکه مورد سنجش و اندازه گیری قرار می دهند. معنی ضریب بتا چیست در اینجا خود را آشکارتر می سازد، زیرا صاحبان سهام بوسیله آن در واقع سهامشان را از لحاظ خطر احتمالی که بر پرتفوی آنها می تواند داشته باشد ارزیابی می کنند. سهامی که نسبت به بازار انحراف بسیار کمی دارد، نه تنها خطر آنچنانی را نمی تواند به پرتفوی بیفزاید، بلکه از طرفی نیز در افزایش پتانسیل بازدهی تاثیر آنچنانی ندارد.
بررسی بازده فاقد ریسک «Rf»
ابن بازده جزو کمترین بازده هایی محسوب می شود که صاحبان سهام می توانند بدون تحمل هیچ خطری آن را دریافت کنند. گاهی خرید سهم برای سهامداران خالی از ریسک نیست. پس میزان بازدهی قابل پیش بینی از سهم «Ri »، به علت ریسک مربوطه، روند افزایشی در مقابل نرخ بازده فاقد ریسک پیدا می کند. حالا فرق بین این دو به عنوان «صرف ریسک دارایی» معرفی می شود که بر اساس تفاسیری که داشته ایم، می توان فرق بین بازده مورد نظر در بازار Rm و همچنین هزینه بازده فاقد ریسک Rf را به معنی صرف ریسک بازار طلقی کرد. بنابراین برای تعریف ضریب بتا چیست، می توان به رابطه زیر نیز اشاره نمود:
بررسی آماری فرمول ضریب بتا
چگونگی ارتباط میان دو دسته داده با یکدیگر، مفهوم کلی کوواریانس را تشکیل می دهد. به سه حالت زیر دقت کنید:
- وقتی داده ها نسبت به یکدیگر از ارتباطی معکوس برخوردار می شوند، عدد بدست آمده برای کوواریانس منفی می شود.
- اگر داده ها با هم در ارتباطی تنگاتنگ و مستقیم قرار داشته باشند، میزان کوواریانس مثبت می شود.
- در شرایطی خاص احتمال مستقل شدن داده ها نسبت به یکدیگر وجود دارد که در این حالت مقدار کوواریانس صفر خواهد شد.
از طریق فرمول ریاضی که در بالا آورده شده نیز می توانید بتای سهم را محاسبه کنید. در قسمت صورت فرمول، کوواریانس «Cov» قرار داده شده است که بازدهی سهام و بازدهی بازار را در بر دارد و تقسیم بر واریانس «Var» بازدهی بازار شده است. بدلیل اینکه کوواریانس تمام بازار همراه با خودش، تقسیم بر واریانس بازار عدد یک می شود، بنابراین می توان نتیجه گرفت که بتای کل بازار همواره 1 را نشان می دهد.