الف) بازار سهام: در این بازار، سهام شرکت ها که نشانگر مالکیت دارنده آن در شرکت است، داد و ستد می شود.
ب) بازار اوراق بدهی: بازاری است که در آن ابزارهای با درآمد ثابت (اوراق قرضه) داد و ستد می شوند.
ج) بازار ابزارهای مشتقه: ابزاری است برای معاملات ابزارهایی مبتنی بر دارایی های مالی یا فیزیکی که از آن جمله می توان به اختیار معامله و قرارداد آتی اشاره نمود.
طبقه بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
الف) بازار اولیه: شرکت ها، موسسات و بنگاه های اقتصادی برای تامین منابع مالی مورد نیاز خود به مبالغ هنگفتی نیاز دارند که اغلب این منابع را در مقابل واگذاری اوراق بهادار خود، به دست می آورند. واگذاری اوراق بهادار و تامین اعتبار برای اولین بار در بازار دست اول یا اولیه انجام می شود. به عبارت دیگر در بازار اولیه، اوراق بهادار برای نخستین بار منتشر می شوند. بر این اساس فروشنده اوراق بهادار در واقع همان ناشر اوراق بهادار است.
ب) بازار ثانویه: پس از عرضه اوراق بهادار در بازار اولیه و به منظور اینکه این اوراق بتوانند مورد داد و ستد قرار گیرند، به بازار دیگری نیاز است که به آن بازار ثانویه اوراق بهادار گفته می شود. در این بازار، اوراق قابلیت داد و ستد پیدا می کنند.
وجود بازار ثانویه، صرفا به این دلیل است که قابلیت نقد شوندگی اوراق بهادار منتشر شده در بازار دست اول را افزایش دهد. ضمن اینکه شرایطی فراهم می آورد که قرض دهندگان و قرض گیرندگان در صورت لزوم به آسانی بتوانند تصمیمات سرمایه گذاری خود را تغییر داده، به فروش اوراق بهادار خریداری شده یا خرید اوراق بهادار دیگر اقدام نمایند.
داد و ستد در بازار ثانویه به دفعات نامحدود انجام می شود و بنابراین با جابه جا شدن مالکیت ابزارهای مالی قابل داد و ستد در آن بازار، قدرت نقد شوندگی زیادی ایجاد می شود. در این حالت، از نقد شدن پیش از سررسید بدهی واحدهای متقاضی سرمایه یا ناشران اوراق بهادار جلوگیری می شود و در نتیجه ضربه های کمبود نقدینگی تاثیر محدودتری بر واحدهای سرمایه گذار خواهد داشت.
بازار ثانویه خودش بر اساس اینکه چه نوع سهمی در چه محلی مبادله می شود، به چهار بازار تقسیم می گردد: بازار اول که مربوط به معاملات سهام شرکت های بورسی که در بورس انجام می شود. بازار دوم که مربوط به معاملات سهام شرکت های غیر بورسی که در فرابورس انجام می شود. بازار سوم که مربوط به معاملات سهام شرکت های بورسی که در فرابورس انجام می شود. در این بازار غیررسمی، سرمایه گذاران نهادی بواسطه کارگزاران اقدام به معامله می کنند و در بیشتر موارد معاملات مذکور به صورت معامله عمده صورت می گیرد.
کارمزد معاملات در این بازار پایین است و نهایتا بازار چهارم که بازاری بدون کارگزار و معامله گر و مربوط به معاملات خصوصی است که توسط شبکه های الکترونیکی و بین سرمایه گذاران نهادی و عادی صورت می گیرد. نهادها به منظور پرهیز از پرداخت هزینه های مربوط به کارگزاری، عموما معاملات عمده و بلوک خود را در بازار چهارم انجام می دهند. در این بازار، کارگزاران دخالتی ندارند و یک شبکه ارتباطی میان طرفین معامله به تطبیق سفارش مشتریان می پردازد.
طبقه بندی بازارهای مالی در بورس های ایران
در حال حاضر در شرکت های بورس اوراق بهادار تهران شش بازار شامل بازار نقد، بازار آتی، بازار تبعی، بازار بدهی، بازار ETF و بازار اختیار معامله فعالیت می کنند.
