بازار مالی، بازاری است که در آن دارایی های مالی (اوراق بهادار) از قبیل سهام و اوراق قرضه، خرید و فروش می شوند. در بازارهای مالی زمانی وجوه انتقال می یابند که یک طرف معامله، دارایی های مالی را خریداری می کند. بازارهای مالی جریان انتقال وجوه را تسهیل می کنند و بدین ترتیب امکان سرمایه گذاری خانواده ها، بنگاه های تجاری و نهادهای دولتی را فراهم می سازند.
طبقه بندی بازارهای مالی
هر بازار مالی به منظور تامین نیازهای خاص مشارکت کنندگان در آن بازار ایجاد می شود. به عنوان مثال برخی از افراد ممکن است به سرمایه گذاری کوتاه مدت و تعدادی دیگر به سرمایه گذاری بلند مدت تمایل داشته باشند.
برخی از سرمایه گذاران در زمان سرمایه گذاری ریسک بالایی را می پذیرند. حال آنکه برخی دیگر از ریسک پرهیز می کنند. تعدادی از مشارکت کنندگان هنگام نیاز به پول ترجیح می دهند قرض بگیرند، درحالیکه دیگران به فروش سهام روی می آورند. در نتیجه جهت برآورده کردن نیازهای مالی مختلف افراد، بازارهای مالی مختلفی ایجاد شده اند.
بازارهای مالی بر پایه معیارهای متفاوتی قابل طبقه بندی هستند:
- طبقه بندی بر اساس سررسید تعهدات مالی
- طبقه بندی بر اساس نوع دارایی
- طبقه بندی بر اساس مرحله عرضه اوراق بهادار
در ادامه به بررسی هر یک از این طبقه بندی ها می پردازیم.
طبقه بندی براساس سررسید تعهدات مالی
الف) بازار پول: بنا به تعریف بازار پول بنا به تعریف، بازار پول بازاری برای داد و ستد پول و دیگر دارایی های مالی جانشین نزدیک پول است که سررسید کمتر از یک سال دارند. همچنین می توان از بازار پول به عنوان بازار ابزارهای مالی کوتاه مدت با ویژگی کم بودن ریسک عدم پرداخت نقد شوندگی و ارزش اسمی زیاد نام برد.
تمرکز فعالیت این بازار در استفاده از ابزارهایی است که به اشخاص و بنگاه های تجاری این امکان را می دهد که به سرعت نقدینگی خود را به میزان مطلوب تبدیل نمایند. ابزارهای بازار پول شامل اسناد خزانه (اوراق بهادار کوتاه مدت سه ماهه، شش ماهه یا یکساله)، پذیرش بانکی (دستور پرداخت مبلغی معین درتاریخی مشخص)، گواهی سپرده (جدیدترین و مهمترین)، اوراق تجاری (نوعی اوراق قرضه کوتاه مدت با سررسید 270 روز یا کمتر)، قراردادهای باز خرید و دلار اروپایی می باشند.
از مهمترین نهادهای این بازار می توان به بانک مرکزی، واسطه های مالی بانکی مانند بانک های تجاری و موسسات اعتباری غیر بانکی، شرکت های تجاری، دولت و موسسات دولتی، صندوق های سرمایه گذاری، کارگزاری ها و معامله گران و در نهایت سرمایه گذاران اشاره نمود.
ب) بازار سرمایه: بر پایه طبقه بندی بازار مالی با نگرش به سررسید دارایی ها، بازار سرمایه به بازار داد و ستد ابزارهای مالی با سر رسید بیشتر از یک سال و دارایی های بدون سر رسید اطلاق می شود. این بخش از بازار مالی نقش مهمتری در گرد آوری منابع پس اندازی و تامین نیازهای سرمایه گذاری واحدهای تولیدی دارد. بازار سرمایه نسبت به بازار پول بسیار گسترده تر است و از تنوع ابزاری بیشتری برخوردار است.
بازار سرمایه بزرگ تر از بازار پولی است و اهمیت بسزایی در جمع آوری و تامین منابع لازم جهت سرمایه گذاری واحد های مختلف تولیدی دارد. مهمترین کارکرد بازار سرمایه در اقتصاد ملی، تجهیز منابع پس اندازی و هدایت آن به سوی فعالیت های مولد اقتصادی است. ضمن آنکه تعیین قیمت وجوه و سرمایه، انتشار و تحلیل اطلاعات و توزیع ریسک اقتصادی نیز اغلب در شمار کارکردهای این بازار است.
