سیاست پولی بهعنوان یکی از زمینههای حیاتی و تأثیرگذار در اقتصاد مورد توجه قرار گرفته است. آیا تاکنون به این موضوع فکر کردید که تصمیمات بانک مرکزی چگونه میتوانند تأثیرات عمیقی بر زندگی روزمره ما داشته باشند؟ درباره تأثیرات گستردهای که سیاستهای پولی بر بازار فارکس میتوانند داشته باشند چطور؟ در این مقاله چارت ایران میخواهیم بفهمیم سیاست پولی چیست و چگونه میتواند بهعنوان یک عامل مؤثر، سودآوری معاملات ارزی را تحتتأثیر قرار دهد. آیا آمادهاید تا رازهای پنهان پشت این سیاستگذاری را کشف کنید!
سیاست پولی چیست؟
سیاست پولی مجموعهای از ابزارها است که توسط بانک مرکزی یک کشور برای کنترل عرضه کلی پول، ارتقای رشد اقتصادی و به کارگیری استراتژیهایی مانند تجدید نظر در نرخ بهره و تغییر الزامات ذخیره بانکی اجرا میشود. در ایالات متحده «بانک فدرال» سیاست پولی را از طریق یک مأموریت دوگانه برای دستیابی به حداکثر اشتغال و در عین حال کنترل تورم اجرا میکند.
در ایران نیز «بانک مرکزی» با بهرهگیری از ابزارهای متنوعی چون تعیین نرخ بهره، تغییر در ذخایر بانکی، اجرای عملیات بازار باز و دیگر اقدامات در تلاش است تا پایداری اقتصادی را حفظ کند و از وقوع نوسانات ناگهانی در ساختار اقتصاد جلوگیری نماید. دو نوع سیاست پولی (یعنی انبساطی و انقباضی) در مجموعه اقدامات بانک مرکزی بر اساس شرایط اقتصادی مختلف به چشم میخورد. هدف نهایی این سیاستها، دستیابی به رشد اقتصادی پایدار و کنترل تورم است.
بانک مرکزی برای اجرای موفق این سیاستها، نیازمند شناخت دقیق شرایط اقتصادی و واکنش مناسب به تغییرات است. همچنین هماهنگی بین سیاست پولی و سیاست مالی دولت امری حیاتی است تا به اهداف مورد نظر دست یابد. عدم تناسب در سیاستهای پولی ممکن است منجر به آثار منفی شود؛ بنابراین بانک مرکزی با در نظر گرفتن تمام ابعاد، سیاستهای پولی مناسب را در جهت حفظ ثبات اقتصادی به کار میگیرد.
اهداف سیاست پولی
اهداف اولیه سیاستهای پولی «مدیریت تورم یا بیکاری و حفظ نرخ ارز» است. در ادامه با جزئیات بیشتر این اهداف آشنا میشوید.
تورم
سیاست پولی میتواند سطوح تورم را هدف قرار دهد. سطح پایین تورم برای اقتصاد مفید است. اگر تورم بالا باشد، یک سیاست انقباضی میتواند این موضوع را برطرف کند.
بیکاری
سیاست پولی میتواند بر میزان بیکاری در اقتصاد تأثیر بگذارد؛ بهعنوانمثال یک سیاست پولی انبساطی عموماً بیکاری را کاهش میدهد زیرا عرضه پول بیشتر، فعالیتهای تجاری را تحریک میکند و منجر به گسترش بازار کار میشود.
نرخ تبدیل ارز
یک بانک مرکزی با استفاده از اختیارات مالی خود میتواند نرخ مبادله بین ارزهای داخلی و خارجی را تنظیم کند؛ بهعنوانمثال بانک مرکزی ممکن است با انتشار ارز بیشتر، حجم پول را افزایش دهد. در چنین حالتی، ارز داخلی نسبت به همتای خارجی خود ارزانتر میشود.
کاربرد سیاست پولی چیست؟
سیاستهای پولی و مالی در تنظیم فعالیتهای اقتصادی و دستیابی به اهدافی چون رشد اقتصادی / اشتغال کامل و استقرار قیمتها، بهعنوان ابزارهای حیاتی شناخته میشوند. سیاست پولی با تأثیر بر عرضه پول و نرخ بهره، اثرگذاری خود را روی تقاضای کل و سطح عمومی قیمتها متمرکز میکند. همچنین، سیاست مالی با تغییرات در میزان مالیاتها و هزینههای دولتی، تأثیرگذاری خود را بر تقاضای کل اعمال میکند. بهعنوان نمونه، در دوران رکود اقتصادی، از سیاستهای پولی گسترده و سیاستهای مالی فعال برای افزایش تقاضا استفاده میکنند.
یکی از نقشهای اساسی سیاست پولی و مالی «تثبیت چرخههای تجاری» است که شامل «دورههای رونق و رکود اقتصادی» میشود. این سیاستها میتوانند شدت نوسانات چرخهای را کاهش داده یا استحکام بخشند. همچنین، تأمین مالی برای پروژهها و برنامههای عمرانی دولت یکی از نقاط کلیدی این سیاستها است. دولتها برای تأمین منابع مالی پروژههای عمرانی از جمله ساخت جاده، بندر و فرودگاه از سیاستهای پولی گسترده و مالی کمک میگیرند. حفظ تعادل بین این سیاستها ضروری است تا از «بیثباتی و تورم» جلوگیری شود.
متداول ترین ابزارهای سیاست پولی
بانکهای مرکزی از ابزارهای مختلفی برای اجرای سیاستهای پولی استفاده میکنند. ابزارهایی که به طور گسترده مورد استفاده قرار میگیرند عبارتاند از:
تعدیل نرخ بهره
بانک مرکزی میتواند با تغییر نرخ تنزیل بر نرخ بهره تأثیر بگذارد. نرخ تنزیل (نرخ پایه)، نرخ بهرهای است که بانک مرکزی برای وامهای کوتاه مدت از بانکها دریافت میکند؛ بهعنوانمثال اگر بانک مرکزی نرخ تنزیل را افزایش دهد، هزینه استقراض برای بانکها افزایش مییابد. متعاقباً بانکها نرخ سودی را که از مشتریان خود دریافت میکنند افزایش میدهند. بنابراین، هزینه استقراض در اقتصاد افزایش و عرضه پول کاهش مییابد.
تغییر الزامات ذخیره
بانکهای مرکزی معمولاً حداقل مقدار ذخایری را که باید توسط یک بانک تجاری نگهداری شود تعیین میکنند. بانک مرکزی با تغییر مقدار مورد نیاز میتواند بر عرضه پول در اقتصاد تأثیر بگذارد. اگر مقامات، میزان ذخیره مورد نیاز را افزایش دهند، بانکها پول کمتری برای وام دادن به مشتریان خود پیدا میکنند در نتیجه حجم پول کاهش مییابد.
بانکهای نمیتوانند از ذخایر برای اعطای وام یا سرمایهگذاری در کسبوکارهای جدید استفاده کنند. از آنجایی که این یک فرصت از دست رفته برای بانکها است پس بانک مرکزی به آنها سود ذخایر پرداخت میکنند. بهره بهعنوان “IOR” یا “IORR” (بهره ذخایر یا سود ذخایر الزامی) شناخته میشود.
عملیات بازار باز
بانک مرکزی میتواند اوراق بهادار منتشر شده توسط دولت را بخرد یا بفروشد تا بر عرضه پول تأثیر بگذارد؛ بهعنوانمثال بانکهای مرکزی میتوانند اوراق قرضه دولتی را خریداری کنند در نتیجه پول بیشتری برای افزایش وام دهی و عرضه پول در اقتصاد به دست خواهند آورد.
انواع سیاست پولی
به نقل از سایت investopedia انواع سیاستهای پولی عبارتاند از:
سیاست پولی انبساطی
هدف این سیاست پولی «افزایش عرضه پول در اقتصاد از طریق کاهش نرخ بهره، خرید اوراق بهادار دولتی توسط بانکهای مرکزی و کاهش ذخایر مورد نیاز بانکها» است. یک سیاست انبساطی، بیکاری را کاهش میدهد و فعالیتهای تجاری و هزینههای مصرفکننده را تحریک میکند. هدف کلی سیاست پولی انبساطی «تقویت رشد اقتصادی» است؛ با این حال میتواند منجر به تورم بالاتر شود.
سیاست پولی انقباضی
هدف سیاست پولی انقباضی «کاهش عرضه پول در اقتصاد» است. با افزایش نرخ بهره، فروش اوراق قرضه دولتی و افزایش ذخایر مورد نیاز بانکها میتوان به این سیاست دست یافت. سیاست انقباضی زمانی استفاده میشود که دولت بخواهد سطوح تورم را کنترل کند.
سیاست پولی خنثی
سیاست پولی خنثی هدفش ایجاد رشد یا مقابله با تورم نیست. بانکهای مرکزی معمولاً یک هدف تورمی مانند ۲٪ را در نظر دارند و حتی اگر این اعداد علنی اعلام نشوند، سیاستهای پولی همه به سمت رسیدن به این هدف میرود. آنها میفهمند که میزان تورم متناسب با اقتصاد مفید است، اما افزایش ناپایدار آن ممکن است اعتماد عمومی به اقتصاد را زیر سؤال ببرد.
بانکهای مرکزی با تنظیم میزان تورم مطلوب به فعالین بازار کمک میکنند تا بهتر درک کنند چگونه با فضای اقتصادی فعلی برخورد کنند. این ثبات علاوه بر بهبود نظام مالی، اطمینان معاملهگران و اقتصاد را تضمین میکند.
اقتصادها، معاملهگران و بانکهای مرکزی همگی به ثبات علاقه دارند. اهداف تورمی تأثیر به سزایی بر عملکرد بانک مرکزی میگذارد؛ برای مثال افزایش ناگهانی نرخ بهره در گذشته، تغییرات زیادی را در اقتصاد ایجاد کرد. به همین دلیل تغییر در سیاستهای پولی معمولاً با افزایش تدریجی تا ۱٪ صورت میگیرد. در کل، تأثیر تغییرات به وجود آمده در سیاستهای پولی ممکن است طولانی باشد و بانکهای مرکزی با دقت درباره شرایط کلان اقتصادی تصمیمگیری میکنند تا هم ثبات را حفظ کنند و هم به اهداف تورمی دست یابند.
سیاست پولی تطبیقی
سیاست پولی تطبیقی با هدف تسریع رشد اقتصادی به تنظیم نرخ بهره میپردازد. این استراتژی در زمانهای کمبود منابع یا محدودیتهای مالی بهمنظور کاهش تورم یا کنترل گسترش اقتصادی، نرخ بهره را افزایش میدهد. این رویکرد با تعادل هوشمندانه بین تحریک فعالیتهای اقتصادی و مداخله منطقی در نرخ بهره باعث بهبود اقتصاد میشود.
از این رویه میتوان در جهت تحقق اهداف اقتصادی مانند کاهش نرخ تورم و حمایت از رشد پایدار استفاده کرد. این رویکرد نه تنها امکان سازگاری با متغیرهای مختلف اقتصادی را فراهم میکند بلکه بهینهسازی عملکرد اقتصادی را در شرایط مختلف ممکن میسازد.
نحوه تأثیر گذاری تأثیر سیاست پولی بر فارکس
بانکهای مرکزی با تنظیم نرخ بهره و اجرای عملیات در بازار ارز، بر ارزش ارزها در بازار فارکس تأثیر میگذارند. افزایش نرخ بهره توسط بانکها، ارزش پول ملی را نسبت به دیگر ارزها تقویت میکند؛ در مقابل، کاهش نرخ بهره باعث تضعیف ارزش پول میشود. همچنین، خرید و فروش اوراق بهادار توسط بانکهای مرکزی، میزان نقدینگی و ارزش ارز را تحتتأثیر قرار میدهد. لذا معاملهگران فارکس باید با دقت، تغییرات نرخ بهره و عملیات بانکهای مرکزی را پیگیری کنند.
یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر سیاستهای پولی «مداخلات ارزی بانکهای مرکزی» است. با خرید و فروش ارز در بازار جهانی، بانکهای مرکزی میتوانند ارزش پول خود را تغییر دهند؛ بهعنوانمثال خرید ارزهای خارجی توسط بانکهای مرکزی منجر به تضعیف پول ملی میشود. معاملهگران فارکس باید مداخلات ارزی بانکهای مرکزی را مورد توجه قرار دهند تا به شکل صحیح معامله کنند. همچنین، سیاستهای پولی تورمزا میتوانند ارزش پول را تضعیف کنند.
علاوه بر نرخ بهره و مداخلات ارزی، تأثیر سیاستهای پولی بر بازار فارکس از طریق تأثیر بر شاخصهای اقتصادی نیز رخ میدهد. انبساط پولی و کاهش نرخ بهره میتواند به رشد اقتصادی کمک و ارزش پول را تقویت کند. از سوی دیگر سیاستهای انقباضی و افزایش نرخ بهره ممکن است به رکود اقتصادی منجر شوند و ارزش پول را کاهش دهند؛ بنابراین معاملهگران فارکس باید به اثرات اقتصادی ناشی از سیاستهای پولی توجه داشته باشند.
در ادامه، به بررسی تأثیرات گسترده سیاستهای پولی بر معاملهگران فارکس میپردازیم:
تأثیر بر عرضه و تقاضا
سیاستهای پولی میتوانند تقاضا و عرضه در بازار ارز را تغییر دهند. تغییر نرخ بهره، تنظیمات پولی و کنترل منابع مالی میتواند به تغییر در تقاضا و عرضه ارز منجر شود. این نوسانات بازار میتوانند تأثیر زیادی بر سود و ضرر معاملهگران داشته باشند.
تأثیر بر نرخ ارز
تغییرات نرخ ارز میتوانند با افزایش یا کاهش نرخ بهره توسط بانکهای مرکزی، ارزش پول ملی را تغییر دهند. این تغییرات به معاملهگران فرصتی برای حاکمیت بر تغییرات نرخهای ارز و کسب سود ارائه میدهند. تغییرات نرخ بهره میتواند تأثیر مستقیمی بر تضعیف یا تقویت ارزش پول داشته باشد.
تغییرات در نوسانات بازار
معمولاً سیاستهای انبساطی با افزایش نقدینگی، نوسانات بازار را افزایش میدهند؛ در حالی که سیاستهای انقباضی با کاهش نقدینگی ممکن است نوسانات را کاهش دهند. این نوسانات مستلزم توجه دقیق معاملهگران به منظور اتخاذ استراتژیهای متناسب با شرایط است. بهطورکلی تغییر نرخ بهره و سیاستهای مالی میتواند نوسانات و ریسکهای بیشتری را در معاملات معاملهگران فارکس ایجاد کنند.
کلام آخر
سیاستهای پولی در جهان بر حسب نظامهای اقتصادی، شرایط اقتصادی مختلف کشورها و هدفها و اولویتهای هر کشور متفاوت هستند. با این حال هدف اصلی بسیاری از کشورها «حفظ استقرار اقتصادی، مقابله با تورم و ایجاد رشد پایدار» است. سیاست پولی از ابزارهایی استفاده میکند که توسط بانک مرکزی برای پایدار نگه داشتن اقتصاد یک کشور و در عین حال محدود کردن تورم و بیکاری استفاده میشود. سیاست پولی انبساطی اقتصاد رو به عقب را تحریک میکند و سیاست پولی انقباضی اقتصاد تورمی را کند میکند. اساسا سیاستهای پولی کشورها با سیاستهای مالی آنها هماهنگ است.
سوالات متداول
مفهوم سیاست پولی چیست؟
سیاستهای پولی مجموعهای از تصمیمات و اقدامات مرتبط با کنترل و تنظیم نرخ بهره و سایر عوامل مالی و پولی کشورها هستند. این سیاستها بهمنظور تعادل اقتصادی، کنترل تورم، ایجاد رشد اقتصادی و مدیریت دیگر ابعاد اقتصادی انجام میشوند.
چه عواملی بر سیاستهای پولی تأثیر میگذارند؟
سیاستهای پولی تحتتأثیر عوامل متعددی قرار دارند. این عوامل شامل شرایط اقتصادی کنونی، نرخ تورم، نرخ بیکاری، سیاستهای دولتی، وضعیت مالی بانک مرکزی و تحولات جهانی میشوند.
سیاست پولی چه اثراتی بر اقتصاد دارد؟
سیاستهای پولی میتوانند تأثیرات گستردهای بر اقتصاد داشته باشند. این سیاستها بهعنوان ابزارهای قدرتمند برای مدیریت اقتصاد به کار میروند.
منبع:
https://www.investopedia.com/terms/m/monetarypolicy.asp/
https://corporatefinanceinstitute.com/resources/economics/monetary-policy
