عوامل مؤثر بر بورس [مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر شاخص بورس]

در سال‌های اخیر، به خاطر رشد قابل‌توجه بازار سرمایه و فرصت‌های جذابی که برای سرمایه‌گذاری فراهم شده، شمار زیادی از افراد به سرمایه‌گذاری در بورس روی آورده‌اند. یکی از پرسش‌های همیشگی سرمایه‌گذاران این است که چه عواملی موجب نوسانات بازار سهام می‌شوند و چه شرایطی می‌تواند بر روند بورس تأثیر بگذارد. در این مطلب از چارت ایران قصد داریم شما را با مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بورس آشنا کنیم. با ما بمانید.

عوامل تأثیرگذار بر شاخص بورس را بشناسید

شاخص بورس ایران تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل مختلف دچار نوسان می‌شود. این عوامل را می‌توان در چند دسته کلی جای داد که هر یک از آن‌ها شامل زیرمجموعه‌های گوناگونی‌اند.

• سیاست‌های اقتصادی دولت

سیاست‌های اقتصادی دولت تأثیر مستقیمی بر بازار سرمایه ایران دارد و موجب رونق یا رکود آن می‌شود. دولت از ابزارهای مختلفی برای مداخله در بورس استفاده می‌کند مانند:

1. نرخ بهره بین بانکی: این نرخ، توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود و رابطه معکوسی با بازار سرمایه دارد. افزایش نرخ بهره بین بانکی از یک طرف موجب افزایش نرخ سود سپرده‌های بانکی و از طرف دیگر باعث خروج سرمایه از بورس می‌شود؛ زیرا سرمایه‌گذاران دنبال گزینه‌های کم‌ریسک‌تر مانند سپرده‌های بانکی‌اند.
2. قیمت‌گذاری دستوری: دولت با هدف حمایت از مصرف‌کنندگان، قیمت برخی کالاها و خدمات را کنترل می‌کند؛ اما این سیاست به ایجاد رانت، فساد و زیان صنایع منجر شده است؛ نمونه بارز آن، تأثیر منفی قیمت‌گذاری دستوری بر خودروسازان بورسی است.
3. فروش سهام و دارایی‌های دولت: دولت برای تأمین هزینه‌های خود، بخشی از سهام شرکت‌های تحت مالکیتش را در بورس عرضه می‌کند. این اقدام با ایجاد فشار فروش، منجر به کاهش ارزش سهام می‌شود؛ اما در صورت رونق بازار، دولت می‌تواند سهام خود را بهتر به فروش برساند.
4. فروش اوراق بدهی: دولت برای جبران کسری بودجه، اوراق بدهی را در بازار سرمایه عرضه می‌کند. این سیاست می‌تواند نقدینگی بازار را کاهش داده و بر روند بورس تأثیر بگذارد.

• عوامل اقتصادی

یکی از مهم‌ترین متغیرهایی که بر شاخص بورس تأثیر دارد، شرایط اقتصادی کشور است. مواردی نظیر سیاست‌های پولی و مالی، میزان تورم، نرخ ارز، بودجه‌بندی دولت و ثبات یا نوسانات سیاسی از جمله مؤلفه‌های کلیدی هستند که بازار سرمایه را دستخوش تغییر می‌کنند.

• رشد نقدینگی و افزایش قیمت ارز

یکی از عوامل مؤثر بر بورس، گسترش حجم نقدینگی، افزایش نرخ ارز و در پی آن، رشد نرخ تورم در کشور است. در ایران به خاطر عواملی مانند تحریم‌ها و کاهش شدید درآمدهای دولت، تعادل میان منابع و مخارج دولتی برهم خورده است. در چنین شرایطی، دولت‌ها برای جبران این کسری بودجه، اقدام به تزریق نقدینگی به اقتصاد می‌کنند که در نهایت، منجر به تورم‌های فزاینده و ناپایداری اقتصادی می‌شود.
تورم حاصل از این سیاست‌ها، تأثیر گسترده‌ای بر تمامی بخش‌های اقتصادی از جمله بازارهای مالی، تولید، صنایع و خدمات دارد. بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنا نیست و تحت تأثیر افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، شاهد تغییراتی در ارزش سهام شرکت‌ها و شاخص کل خواهد بود.
با افزایش نقدینگی، نرخ ارز به‌ویژه قیمت دلار، روند صعودی پیدا می‌کند؛ این امر خود به‌طور مستقیم بر بهای کالاها، خدمات و سایر بازارهای مالی اثرگذار است. در نتیجه، بازار سرمایه ایران نیز همگام با افزایش نرخ ارز و تورم، دستخوش نوسانات شده و قیمت سهام شرکت‌ها تحت تأثیر این عوامل تغییر می‌یابد.

• انتظارات تورمی

یکی از فاکتورهای کلیدی که روند بورس را دستخوش تغییر می‌کند، سطح انتظارات تورمی در جامعه است. فعالان بازار سرمایه از جمله تحلیلگران و سرمایه‌گذاران، معمولاً نگاه خود را معطوف به آینده می‌کنند و به پیش‌بینی شرایط اقتصادی بیش از وضعیت فعلی سهام یا اقتصاد کلان توجه دارند. ازاین‌رو، تصور عمومی از آینده اقتصاد و پیش‌بینی مردم درباره نرخ تورم می‌تواند نقشی تعیین‌کننده در رشد یا رکود بازار سرمایه ایفا کند.

• قیمت‌های جهانی

قیمت‌های جهانی از جمله عوامل بنیادینی هستند که تأثیر قابل‌توجهی بر بازار سرمایه دارند. اگر بخواهیم با نگاهی جامع به وضعیت بورس ایران بپردازیم، می‌توان گفت که این بازار عمدتاً تحت تأثیر دو متغیر کلیدی قرار دارد:

• نرخ ارز (به‌ویژه دلار)
• قیمت‌های جهانی

در این میان، شرکت‌های حاضر در بورس را به دو گروه اصلی تقسیم می‌کنند:

1. گروه اول، سهام ریالی: این دسته شامل شرکت‌هایی است که قیمت محصولاتشان، وابستگی مستقیمی به دلار یا نرخ‌های جهانی ندارد و تغییرات قیمتی آن‌ها بیشتر تابع شرایط داخلی است. صنایعی مانند خودروسازی، صنایع غذایی و قندی در این دسته قرار می‌گیرند.
2. گروه دوم، سهام دلاری: در مقابل، این شرکت‌ها تحت تأثیر نوسانات ارزی و قیمت‌های جهانی فعالیت می‌کنند و میزان درآمد و فروش آن‌ها با تغییرات نرخ دلار و بازارهای بین‌المللی دستخوش تغییر می‌شود. نمونه‌هایی از این صنایع شامل فولاد، پتروشیمی و برخی شرکت‌های صادرات‌محور هستند.

• عوامل روان‌شناختی

علاوه بر عوامل اقتصادی، رفتار سرمایه‌گذاران نیز تأثیر جالب‌توجهی بر روند بازار دارد. این دسته شامل خطاهای شناختی و تصمیمات احساسی می‌شود که ممکن است منجر به انتخاب‌های نادرست در سرمایه‌گذاری شود. یکی از این خطاها، پدیده «زیان‌ گریزی» است که در آن سرمایه‌گذاران تمایل دارند از زیان پرهیز کنند، حتی اگر این امر به قیمت از دست دادن فرصت‌های سودآور باشد.

• عوامل مرتبط با محیط

متغیرهای محیطی شامل طیف گسترده‌ای از عوامل مانند پیش‌بینی‌های تورمی، نوسانات قیمت‌های جهانی و تأثیرات روانی ناشی از اخبار و تغییرات بازارهای بین‌المللی می‌شوند که بر روند بازار اثر می‌گذارند.

• احساسات و هیجانات ناشی از اخبار

یکی از عوامل مؤثر بر بورس، احساسات و هیجاناتی است که اخبار مختلف در میان سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کنند. این واکنش‌های احساسی به دلایل گوناگونی شکل می‌گیرند. بازارهای مالی چه در ایران و چه در سایر نقاط جهان، نسبت به اخبار و رویدادهای گوناگون واکنش سریع و آنی نشان می‌دهند. همین ویژگی باعث شده است که بورس را به‌عنوان یکی از هوشمندترین سیستم‌های مالی در هر کشور بشناسند.

• عوامل داخلی و خارجی

در نهایت، باید توجه داشت که برخی از مؤلفه‌های تأثیرگذار بر شاخص بورس ایران ماهیتی داخلی دارند و به عواملی نظیر وضعیت مالی شرکت‌ها، جریان نقدینگی و شرایط اقتصادی کشور مربوط می‌شوند؛ درحالی‌که برخی دیگر از این عوامل منشأ خارجی دارند و متأثر از تغییرات و رویدادهای خارج از محدوده شرکت‌ها هستند.

سخن پایانی

در این مقاله با اصلی‌ترین عوامل تأثیرگذار بر شاخص بورس آشنا شدید و دریافتید که تغییرات و نوسانات این بازار در ایران تصادفی نیستند. در پس هر فراز و فرودی، دلایل متعددی نهفته است که شناخت و درک آن‌ها به شما در شناسایی بهترین فرصت‌های سرمایه‌گذاری و کسب سود از این بازار کمک می‌کند.

سؤالات متداول

• چه عواملی بر نوسانات شاخص بورس ایران تأثیر می‌گذارند؟

شاخص بورس ایران تحت تأثیر عوامل اقتصادی، روان‌شناختی، محیطی و ساختاری و … قرار دارد.

• چگونه سیاست‌های اقتصادی دولت بر بازار بورس اثر می‌گذارند؟

سیاست‌های اقتصادی دولت مانند تغییرات نرخ بهره، قیمت‌گذاری دستوری و عرضه سهام می‌توانند باعث رونق یا رکود بازار شوند.

• چه عواملی موجب نوسانات در بازار بورس ایران می‌شوند؟

عواملی همچون افزایش نقدینگی، تورم، تغییرات نرخ ارز و انتظارات تورمی تأثیر زیادی بر نوسانات بورس دارند.

• چگونه قیمت‌های جهانی بر بازار بورس ایران تأثیر می‌گذارند؟

قیمت‌های جهانی به‌ویژه نرخ دلار و قیمت کالاها، روی قیمت سهام شرکت‌ها به‌ویژه شرکت‌های صادرات‌محور تأثیر می‌گذارند.