روش های خرید و فروش سهام در بورس کدامند؟

روش های خرید و فروش سهام در بورس در ادامه ذکر می گردد. 

1. دریافت کد معاملاتی یا کد بورسی

اولین گام برای خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار، دریافت کد سهامداری (کد معاملاتی بورس) می باشد. هر شخص پس از کسب دانش ابتدایی در زمینه معاملات بورس اوراق بهادار و اطلاع از مزایای این بازار در کنار ریسک های موجود، لازم است برای انجام معاملات خود نسبت به اخذ کد معاملاتی بورس اقدام نماید.

بسیاری از کسانی که برای نخستین بار وارد بازار بورس می شوند، بعد از یافتن پاسخ مناسب برای بورس چیست، سوالاتی دارند از قبیل این که: کد بورسی چیست؟ برای دریافت کد بورسی اشخاص حقیقی یا حقوقی چه مدارکی لازم است؟ مدت زمان لازم برای دریافت کد معاملاتی بر خط چه میزان است؟ در این آموزش بورس با چارت ایران همراه باشید.

کد بورسی عبارتست از کدی ثابت که به سهامداران اختصاص داده می شود تا در هنگام خرید و  فروش سهام از آن استفاده کنند. این کد متشکل از سه حرف اول نام خانوادگی افراد به همراه یک عدد ثابت است که در معاملات سهام، کارکردی مشابه شماره حساب در نقل و انتقالات بانکی را دارد. مثلا فردی که نام خانوادگی او حسنی است ممکن است کدی به صورت حسن 05623 داشته باشد.

این کد برای اشخاص حقوقی بسته به ماهیت آن (موسسه، شرکت و ….) شامل سه حرف ابتدایی کلمات مذکور مانند موس، شرک، و …. به همراه یک کد 5 رقمی است.

برای دریافت کد معاملاتی، معمولا مدارک هویتی فرد متقاضی (شناسنامه و کارت ملی) به یکی از کارگزاران تحویل داده می شود. اطلاعات متقاضی در سامانه معاملاتی بورس ثبت شده و در صورت عدم وجود مغایرت در اطلاعات اعلام شده از سوی متقاضی، طی حداکثر 48 ساعت (2 روز کاری) کد بورسی برای وی صادر می شود. در صورت وجود مغایرت مشخصات متقاضی با اطلاعات موجود در سامانه ثبت احوال، لازم است این مغایرت از طریق مراجعه حضوری به شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه بر طرف شود تا کد معاملاتی صادر گردد. به کد معاملاتی بورس اصطلاحا کد سهامداری نیز گفته می شود.

2- مدارک لازم جهت دریافت کد بورسی

مدارک لازم برای اشخاص حقیقی جهت دریافت کد بورسی:

اصل و تصویر شناسنامه، اصل و تصویر کارت ملی، تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقیقی

مدارک لازم برای اشخاص حقوقی جهت دریافت کد بورسی:

تصویر روزنامه رسمی آگهی تاسیس، تصویر روزنامه رسمی، آگهی کلیه تغییرات، تصویر اساسنامه، کپی شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره، تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی.

3. روش های خرید و فروش سهام در بازار بورس اوراق بهادار

اصولا خرید و فروش سهام در بورس از طریق چهار روش حضوری، تلفنی یا مرکز تماس (کال سنتر)، اینترنتی و آنلاین (برخط) انجام می شود که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت:

1-3. معامله در بازار بورس اوراق بهادار از طریق مراجعه حضوری به کارگزاری

در روش معامله سهام در بازار بورس اوراق بهادار از طریق مراجعه حضوری، مشتری به صورت حضوری به شرکت کارگزاری مراجعه نموده و فرم درخواست خرید و فروش اوراق بهادار را  تکمیل می نماید. فرم معامله در بازار بورس به صورت حضوری، شامل اطلاعاتی مثل مشخصات کامل فرد، نشانی و تلفن تماس، کد سهامداری و همچنین مشخصات کامل سهام و یا سایر اوراق بهادار است که فرد قصد خرید و فروش آن ها را دارد. پس از تکمیل فرم درخواست خرید و فروش سهام، سرمایه گذار می تواند مبلغ مورد نیاز و کارمزد معامله را از طریق واریز به حساب بانکی یا استفاده از دستگاه کارت خوان در شعب کارگزاری، پرداخت نماید.

فرم درخواست خرید

سهامدار پس از انتخاب شرکت مورد نظر خود و مراجعه به شرکت کارگزاری و واریز وجه به حساب آن اقدام به تکمیل فرم درخواست خرید می کند. با تکمیل این فرم و ارائه آن به کارگزار، عملیات خرید انجام می شود.

فرم درخواست فروش

در صورتی که سهامدار، تصمیم به فروش سهام خود بگیرد باید به همراه برگه سهم مربوطه به یک شرکت کارگزاری مراجعه نموده و پس از تکمیل نمودن فرم درخواست فروش، آن را تسلیم شرکت کارگزار نماید.

2-3-معامله در بورس اوراق بهادار از طریق ارائه سفارش به صورت تلفنی یا مرکز تماس (کال سنتر)

در روش معامله سهام در بازار بورس اوراق بهادار از طریق تماس تلفنی، سرمایه گذار می تواند بدون نیاز به مراجعه حضوری به کارگزاری، صرفا از طریق استفاده از سامانه تلفنی کارگزاری، سفارش خود را برای خرید یا فروش سهام یا سایر اوراق بهادار به کارگزار ارائه دهد. در این روش مشتری می تواند پس از عقد قرارداد مربوطه و دریافت نام کاربری تماس گرفته و پس از وارد نمودن نام کاربری و رمز عبور به یکی از معامله گران متصل شود.

پس از برقراری تماس، معامله گر، تمامی مشخصات گردش حساب و سابقه سفارشات مشتری را مشاهده می کند و با پرسش سوالات امنیتی از پیش تعیین شده توسط مشتری، از صحت کاربر مطمئن می شود. پس از آن مشتری سفارش معاملاتی خود را به صورت شفاف به معامله گر اعلام و سفارش مربوطه وارد سیستم معاملات می شود. در این روش نیازی به تکمیل درخواست های خرید و فروش نیست و صدای ضبط شده تماس تلفنی در حکم درخواست خرید و فروش مشتری می باشد.

3-3 معامله در بورس اوراق بهادار از طریق ارائه ی سفارش به صورت اینترنتی، الکترونیکی (آفلاین)

در این روش، با مراجعه به وب سایت کارگزاری، درخواست خرید و فروش به سیستم مستقر در کارگزاری ارسال می شود و پس از کنترل های مربوطه توسط معامله گر وار سیستم معاملات می شود. یعنی مشتری می تواند با مراجعه به وب سایت ثبت سفارش های شرکت کارگزاری در هر ساعتی از شبانه روز دستور خرید یا فروش سهام مورد نظر خود را ثبت کند.

* مدارکی که برای انجام معاملات اینترنتی لازم است به شرح زیر می باشد :

اگر متقاضی در حال حاضر مشتری فعلی کارگزاری باشد: ارائه یک اصل کارت شناسایی معتبر، تکمیل فرم توافقنامه معاملاتی اینترنتی.

اگر متقاضی از مشتریان فعلی کارگزاری نباشد: اصل و تصویر شناسنامه و کارت ملی، تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقیقی، تکمیل فرم توافقنامه معاملاتی اینترنتی.

شناسه کاربری و رمز عبور پس از آن به آدرس الکترونیکی مشتری ارسال می شود.

4-3. معامله در بورس اوراق بهادار به روش معامله برخط یا آنلاین

در روش های قبل، مشتری سفارش خود را نزد کارگزار خود ثبت می کرد و کارگزار در ساعات معاملات سفارش شما در سامانه خرید و فروش بورس وارد می کرد، اما در روش معاملات برخط، مشتری مستقیما دستور خرید یا فروش را در سامانه بورس ثبت می کند. از طرفی ثبت سفارش نیز از این طریق تنها در ساعات معاملاتی بورس امکان پذیر است و در خارج از این ساعات نمی توان سفارش خرید یا فروشی ثبت کرد. با استفاده از معاملات برخط، امکان دسترسی مستقیم به هسته معاملات و انجام معاملات اوراق بهادار بودن واسطه و در کمترین زمان ممکن برای مشتریان فراهم شده است.

در واقع، در سامانه معاملات برخط، هر فرد خودش یک معامله گر است و برای خرید و فروش سهم نیازی به واسطه و مراجعه به شرکت کارگزاری نیست و تنها با استفاده از اینترنت و با وارد کردن نام کاربری و شناسه عبور خود می تواند معاملات خود را در سیستم انجام دهد.

کد معاملاتی برخط (آنلاین): کد معاملات برخط یا کد آنلاین، کدی است که فرد در صورت داشتن کد بورسی برای تسهیل انجام معاملات می تواند آن را دریافت کند. با این کد فرد مجاز به انجام معاملات به صورت مستقیم و آنلاین خواهد بود و نیاز به ثبت سفارش حضوری نخواهد داشت. هر فرد می تواند چند کد آنلاین از کارگزاری های مختلف داشته باشد.

نحوه اخذ کد معاملاتی برخط (کد آنلاین): جهت اخذ کد آنلاین لازم است شخص با در دست داشتن مدارک ذیل به یکی از شعب کارگزاری ها مراجعه و نسبت به اخذ کد معاملاتی آنلاین خود اقدام نماید:

مدارک لازم برای اشخاص حقیقی:

اصل و تصویر شناسنامه، اصل و تصویر کارت ملی، تصویر مدرک تحصیلی بالاتر از دیپلم، تکمیل فرم مشخصات حقیقی (در صورتی که مشتری فعلی کارگزاری نباشد) و تکمیل قرارداد معاملات برخط، تکمیل فرم تغییر کارگزار ناظر به همراه ارائه آخرین برگه سهم (این فرم زمانی است که فرد معاملات خود را در کارگزاری دیگری انجام می دهند و تمایل دارد کارگزاری خود را تغییر دهد)، پاسخ به سوالات آزمون معاملات برخط.

مدارک لازم برای اشخاص حقوقی: تصویر روزنامه رسمی آگهی تاسیس، تصویر روزنامه رسمی آگهی کلیه تغییرات، تصویر اساسنامه، تصویر شناسنامه و کارت ملی اعضای هیئت مدیره، تکمیل فرم مشخصات مشتریان حقوقی (در صورتی که مشتری کارگزاری نباشد)، تکیمل قرارداد معاملات برخط، تکمیل فرم تغییر کارگزار ناظر به همراه ارائه آخرین برگه سهم (این فرم زمانی است که فرد معاملات خود را در کارگزاری دیگری انجام می دهد و تمایل دارد کارگزاری خود را تغییر دهد)، معرفی نامه نماینده شرکت جهت انجام معاملات برخط و پاسخ به سوالات آزمون معاملات برخط توسط نماینده.

پس از تکمیل مدارک لازم، اگر شخص دارای کد بورسی بوده و مشتری کارگزاری نیز باشد حدود یک روز بعد، کد معاملات برخط به تلفن همراه و آدرس ایمیل ارسال می شود.

4. انواع قیمت برای دستور خرید و فروش

درخواست خرید و فروش به قیمت بازار

در این نوع درخواست سرمایه گذار قیمت سهمی را که قصد خرید آن را دارد، در فرم درخواست تعیین نمی کند و در ستون ((حداکثر قیمت)) عبارت قیمت روز یا قیمت بازار را قید می کند. در این صورت کارگزار با بررسی قیمت های پیشنهادی برای فروش سهم مورد نظر در سامانه معاملات، سهم را با مناسب ترین قیمت (پایین ترین قیمت پیشنهاد شده از طرف فروشنده) برای سرمایه گذار خریداری می کند.

درخواست خرید یا فروش به قیمت معین

سرمایه گذار می تواند بر اساس تجزیه و تحلیل ها واطلاعاتی که درباره سهم مورد نظر خود دارد، قیمت مطلوب خود را تعیین  و در ستون ((حداکثر قیمت)) یا ((حداقل قیمت)) برای درخواست فروش درج کند. در این صورت کارگزار درخواست سرمایه گذار را با قیمت تعیین شده وارد سامانه معاملات می کند و در صورت وجود سفارش فروش (خرید) با همان قیمت برای سرمایه گذار خرید (فروش) خواهد کرد.

درخواست خرید یا فروش با قیمت محدود (با سقف قیمت)

در این حالت سرمایه گذار در ستون ((حداکثر قیمت)) مبلغی را به عنوان سقف قیمت (برای درخواست فروش کف قیمت) تعیین می کند و به کارگزار اجازه می دهد حداکثر (یا حداقل) تا سقف تعیین شده برایش سهم خریداری یا (فروش) کند. پس از آنکه درخواست خرید و فروش سرمایه گذارام تکمیل شد، در زمان متقضی به سامانه معاملات بورس وارد می شود و بنا به درخواست در صف خرید و فروش قرار می گیرد.

نکته قابل توجه این است که صف خرید به صورت صعودی به نزولی و صف فروش به صورت نزولی به صعودی مرتب می شود. علاوه بر آن زمان ورود سفارش ها به سیستم معاملات نیز حائز اهمیت است و چنانچه دو قیمت با هم برابری نمایند اولویت خرید یا فروش بسته به زمان ورود به سیستم تعیین می گردد. به عبارت دیگر سیستم معاملاتی بورس تهران بر اساس ((اولویت قیمتی- زمانی)) می باشد. در ابتدای این دو صف هر گاه قیمت ها با هم یکسان شده، تطابق پیدا کند، معامله در چند ثانیه انجام می شود.

موارد گفته شده را می توان به صورت زیر خلاصه نمود:

1. انتقال سفارش مشتری به رایانه.

2. ورود دستور توسط کارگزار به رایانه.

3. تشکیل صف های خرید و فروش، ترتیب قرار گرفتن در صف خرید بر حسب قیمت (نزولی)، و در صف فروش بر حسب قیمت (صعودی) است.

4. انجام معامله، قیمت ابتدای صف خرید برابر قیمت ابتدای صف فروش.

برای درک بهتر نحوه شکل گیری صف های خرید و فروش، به نمونه زیر توجه نمایید:

شکل 4-7 صف خرید و فروش سهم نمونه

5. روز و ساعت انجام معاملات

معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته به جز روزهای تعطیل عمومی، از ساعت 9 تا 12:30 از طریق تالارهای معاملات انجام می شود.

6. تسویه حساب و پایاپای

شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، مسئول تسویه و پایاپای معاملات اوراق بهادار و همچنین ثبت و سپرده گذاری اوراق بهادار است. پس از انجام معامله در بورس به طور معمول در پایان نشست معاملاتی، اطلاعات برای پایاپای اوراق و همچنین تطبیق با اطلاعات سهامداری ثبت شده در سیسستم و برای اطمینان از وجود سهامدار، صحت اطلاعات سهامداری ثبت شده (نام، تعداد سهام و …) کفایت موجودی اوراق سهامدار برای تسویه معامله و همچنین مسدود نبودن موجودی سهامدار (وثیقه، رهن و ….) به سپرده گذاری مرکزی ارسال می شود.

سپرده گذاری با تعیین خالص تعهدات اعضای خود (کارگزاران) در روز دوم پس از انجام معامله یعنی (2+t) گزارش تسویه را تهیه می کند (این مدت زمان در گذشته سه روز بوده است). به عبارت دیگر در این مرحله، خالص تعهدات کارگزاران در مورد وجوه و اوراق بهادار تعیین و به آنان ابلاغ می شود. انتقال مالکیت اوراق بهادار از فروشنده به خریدار (در  مقابل انتقال وجوه از خریدار به فروشنده)، آخرین مرحله از فرایندهای پس از انجام معامله به شما می رود. پس از تطبیق اطلاعات و تعیین خالص تعهدات اعضاء در مرحله پایاپای اوراق، اوراق بهادار در روز تسویه (2+t) به صورت غیر فیزیکی از حساب فروشنده اوراق بهادار به حساب خریدار منتقل می شود.

شرکت سپرده گذاری در کنار انتقال غیر فیزیکی اوراق بهادار، اقدام به چاپ گواهی سپرده گذاری و نقل انتقال سهام، معادل سهام خریداری شده برای خریدار و مانده سهام (در صورت وجود) برای مشتری فروشنده می کند. تسویه وجوه هم از طریق انتقال وجوه که دقیقا معادل خالص ارزش اوراق بهادار معامله شده است، بین حساب تسویه کارگزاری و حساب تسویه سپرده گذاری مرکزی نزد بانک تسویه انجام می شود. بانک تسویه، بانکی است که توسط سپرده گذاری مرکزی انتخاب می شود و مسئولیت نگهداری حساب نقد اعضاء و تسویه وجوه را بر عهده می گیرد.

تسویه وجوه بین مشتری و کارگزار نیز از طریق کارگزار انجام می شود. به عبارت دیگر در حالت فعلی تسویه اوراق در سطح مشتری و با جابه جایی اوراق بهادار در حساب های مشتریان و تسویه وجوه در سطح کارگزاران انجام می شود و شرکت سپرده گذاری در این ارتباط با مشتریان در ارتباط نیست. البته با نصب نرم افزار جدید سپرده گذاری و غیر کاغذی شدن کامل عملیات پس از معامله، دیگر گواهی فیزیکی برای نشان دادن مالکیت دارندگان منتشر نخواهد شد و دارایی سهامداران به صورت غیر فیزیکی در حسابشان ثبت خواهد شد.