شرکت ها برای توسعه و رشد کسب و کار خود نیاز به سرمایه و منابع مالی کافی دارند و این منابع را یا از طریق استفاده از بدهی و یا ورود به بورس و انتشار سهام فراهم میکنند. معمولا شرکت های تازه تاسیس به سمت استفاده از بدهی می روند چون ورود به بورس سازوکار و هزینه های مخصوص به خود دارد. در ادامه، با افزایش ریسک مالی ناشی از استفاده از بدهی، شرکت ها تمایل به انتشار سهام و ورود به بورس دارند. با آموزش بورس همراه باشید.
زمانی که شرکتی برای اولین بار در بورس پذیرفته میشود، درصد مشخصی از سهام آن (معمولا 10 درصد) در بورس عرضه شده و توسط سرمایهگذاران خریداری شود که به این عمل اصطلاحاً عرضه اولیه میگویند. عرضه اولیه در واقع همان عرضه عمومی اولیه میباشد که ترجمه عبارت (Initial Public Offering) یا همان IPO می باشد. در این زمان است که شرکت تصمیم به واگذاری مالکیت خود به سهامداران گرفته و با واگذاری بخشی از سهام خود به مردم وارد بورس اوراق بهادار میشود و میتواند سرمایه مورد نیاز خود را تامین نماید.
روش های عرضه اولیه
در گذشته عرضه اولیه سهام در بورس ایران به روش حراج یا قبت سفارش با اولویت زمان صورت میگرفت. ابتدا سهمی که قرار بود عرضه اولیه شود طی یک فرایندی که سرمایهگذاران حقیقی در آن دخالتی نداشتند، توسط تعدادی سهامدار بزرگ اصطلاحا کشف قیمت میشد.
سپس سهمیه هر کد معاملاتی با توجه به تعداد سهام شرکت و تعداد سهامی که قرار بود عرضه بشود، مشخص میشد. ناظر بازار زمان مشخصی را برای ثبت سفارش اعلام میکرد. سرمایه گذاران بایستی دقیقا در زمانمورد نظر سفارش خویش را در سامانه معاملات ثبت میکردند. اولویت خرید با افرادی بود که زودتر سفارش خود را ارسال کرده بودند و ممکن بود اختلالاتی در سیستم ایجاد شود و به خیلی از سرمایه گذاران سهمی تخصیص داده نشود.
با توجه به تمام مشکلات موجود از اواخر سال 1395 روش ثبت دفتری (bool building) جایگزین روش قبلی شد. در این روش، قیمتی از سوی ناشر تعیین نمیشود و این خود سهامداران هستند که با انجام تحلیل، قیمت پیشنهادی خود را ثبت مینمایند. البته در این روش کف قیمت و حداکثر نرخ مجاز توسط شرکت تعیین شده و سرمایهگذاران صرفا در این بازه میتوانند سفارش خرید خود را ارائه کنند.
در این روش اولویت با افرادی است که قیمت بالاتری را ثبت نموده باشند و اینکه افراد نمیتوانند سفارشهای سرمایهگذاران دیگر را ببینند. بازه زمانی انجام معامله و همچنین حداکثر حجم خرید سهم توسط هر کد معاملاتی نیز از قبل توسط ناظر بازار اعلام میشود. در این روش امکان ثبت سفارش به قیمتهای متفاوت وجود دارد. هرچند که به دلیل تعداد محدود سهام عرضه شده و نا آشنا بودن سرمایه گذاران با شرکت و صنعت مربوطه، خریداران معمولاً اقدام به ثبت سفارش در سقف قیمتی میکنند.
جذابیت های عرضه اولیه
بنا به دلایل مختلفی در بیشتر موارد سهامی که برای اولین بار در بورس عرضه میشود، با استقبال خریداران مواجه میشود. احتمالا چندین روز شاهد صف خرید این سهام خواهیم بود و قیمت این سهام با افزایش خوبی همراه بوده و سود خوبی را نصیب خریداران کرده است.
در هنگام عرضه اولیه جدید معمولا یک جو روانی مثبتی بین سرمایهگذاران وجود دارد که منجر به افزایش تقاضا برای این نوع سهام میشود. همچنین برای اینکه قیمت خرید سهام عرضه اولیه برای سرمایه گذاران جذابیت داشته باشد، قیمت این نوع سهام معمولا کمتر از ارزش ذاتی برآورد شده، به بازار عرضه میشود. همه این عوامل در کنار وجود محدودیتهایی در تعداد سهام قابل خریداری توسط سرمایه گذاران و محدودیت در تعداد سهام قابل عرضه توسط ناشر، باعث افزایش قیمت سهم در دوره زمانی بعد از عرضه اولیه میشود و احتمالا شاهد صف خرید برای سهم مورد نظر طی چندین روز خواهیم بود.
هرچند در ادامه با افزایش عرضه سهامدار عمده و خریداران اولیه، به تدریج تقاضا برای سهم مورد نظر کاهش یافته و اصطلاحاً قیمت سهم متعادل میشود.