بازار اول و دوم بورس چیست؟ جواب این سوال برای آنهایی که به بازار بورس تهران آشنایی ندارند بسیار مهم است. در کل شرکت هایی که در این بازار فعالیت می کنند دارای دو بازار اصلی اول و دوم هستند. این شرکت ها که در بورس تهران فعال هستند، باید دارای موقعیت بخصوصی برای عرضه سهامشان داخل هر یک از این بازارها باشند.
تفاوت بازار اول و دوم بورس مربوط به تمام شرکت هایی است که در این دو نوع بازار حضور دارند. البته اینها در رابطه با روند معاملات هیچ مشکلی برای خریداران سهام بوجود نمی آورند. در این مطب می خواهیم این دو نوع بازار را بیشتر مورد بررسی قرار داده و تفاوت هر یک با دیگری را بگوییم.
بازار اول و دوم بورس چیست؟
در بازار بورس ایران شرکت های زیادی در حال معاملات سهامشان هستند که باید بر اساس طبقه بندی مجموعه ای از معیارها، جزو یکی از دسته های بازار اول و دوم بورس یا همان بازار اولیه و ثانویه قرار بگیرند. در زیر برخی از این معیارها که باعث تفکیک شرکت های موجود در بورس ایران بوده و در زیر گروه یکی از دو بازار ذکر شده هستند، آورده شده است:
- اندازه سرمایه به ثبت رسیده
- چگونگی و میزان نقد شدن
- ادامه دار بودن سودآوری
بازار اول از دو زیر مجموعه تشکیل شده که اولی تابلوی اصلی و دومی تابلوی فرعی نام دارد. فهرست اولیه و مشروط نیز ساز و کار بازار دوم را تشکیل می دهند. از جمله موارد مهم برای وجود چنین طبقه بندی در بازار این است که معمله گران تصمیم گیری دقیق تری را در بازار سرمایه داشته باشند. سوال بازار اول و دوم بورس چیست، دقیقا از سال 1381 و شهریور ماه همان سال در ذهن سرمایه داران ایجاد شد. در واقع از همین تاریخ بود که سازمان بورس اوراق بهادار در کشور این دسته بندی را برای شرکت ها در دو بازار ایجاد کرد.
به همین منظور کاربران برای حضور پیدا کردن در بازار اول و دوم «کد بورسی» نیاز خواهند داشت که باید برای دریافت آن اقدامات لازم را انجام بدهند. وقتی همه شرکتهای فعال در این دو نوع بازار قرار بگیرند، نتایج خیلی خوبی مثل شناسایی شرکتهای غیر نقدشونده و همچنین نقدشونده ایجاد می شود و از این طریق شفافیت بالایی در بازار سرمایه بوجود می آید.
شاخص و تفاوت بازار اول و دوم بورس
تمام شرکت هایی که در بورس ایران فعالیت می کنند با یکدیگر تفاوت داشته و شاخص آنها نیز بصورت مجزا مورد محاسبه قرار می گیرد. دو نوع شاخص وجود دارد که عبارتند از:
- شاخص بازار اول بورس؛ به سطح عمومی برای سهام شرکت های حاضر در بازار اول بورس گفته می شود. اثرگذاری شاخص بازار اول روی شاخص کل بسیار زیاد است.
- شاخص بازار دوم بورس؛ بر همین اساس به سطح عمومی برای سهام شرکت های موجود در بازار دوم بورس گفته می شود.
خرید و فروش سهام برای سرمایه داران در هر دوی این بازار کاملا امکان پذیر بوده و خوشبختانه هیچ محدودیتی در این رابطه ایجاد نشده است. مسئله دیگر مربوط به یکسان بودن تایم کار و همچنین دامنه نوسانی قیمت در بازار اول و دوم بورس است. بنابراین تفاوت این دو بازار بیشتر متمرکز در شرکت هایی می شود که در بورس حاضر هستند.
برای ورود به بازار اول و بازار دوم، شرکت ها باید قوانین موجود برای پذیرش در هر یک را بدانند. زیرا هر کدام از این دو بازار از وضعیت خاصی برخوردار هستند. این شرایط فقط برای حضور شرکت ها در این دو بازار صدق نمی کند. بنابراین برای حضور در دو تابلوی اصلی و فرعی بازار اول نیز باید معیارهای موجود را جویا شوید. شرکت هایی که سهامشان در بازار اول به جریان افتاده است، معمولا نقد شوندگی و حالت شناوری بالاتری دارند. همچنین افزایش مقدار سرمایه های به ثبت رسیده در آن در مقایسه با شرکت هایی که از طریق بازار دوم بورس توضیع می شوند نیز رقم بالاتری است.
به چه بازاری اول یا اولیه می گویند؟
در مبحث بازار اول و دوم چیست، می رسیم به بازار اولیه. در واقع بازار اولیه یا همان اصلی، عنوان هایی هستند که برای بازار اول به کار می روند. نحوه کار در این بازارها به گونه ای طراحی شده که وقتی شرکت مربوطه خواستار اولین فعالیت خود در بورس است، باید نام خود را در آنجا به ثبت رسانده و بعد معاملاتش را شروع کند. در ایران «بانک» به عنوان نماد برای بازار اولیه به کار برده می شود. به برخی از نکات بازار اولیه در زیر دقت بفرمایید:
- شرکت هایی که قصد دارند برای اولین مرتبه جدیدترین سهام خود یا اوراق قرضه را به منظور فروش برای سرمایه داران یا افراد عمومی بدهند، از این بازار استفاده می کنند.
- از نمونه های بازار اولیه می توان به IPO یا عرضه اولیه اشاره کرد.
- وقتی برای اولین بار سهام عمومی مربوط به یک شرکت خصوصی اطلاع رسانی می شود، در واقع موقعیتی است که IPO رخ داده است.
- سرمایه گذاران به کمک معاملات این چنینی بهترین امکان را پیدا می کنند تا برای خرید اوراق بهادار از بانکی اقدام کنند که در رابطه با سهام های ویژه، مراحل پذیره نویسی اولیه را کامل کرده است.
- با این حرکت یعنی خرید سهام، سرمایه داران به نوعی به سرمایه ی سازمان مربوطه کمک می کنند.
- وقتی سهام یک شرکت در بازار اولیه به فروش می رسد، در حقیقت وجوهی که از این طریق حاصل می شود، سرمایه شرکت را تامین خواهد کرد.
- در بازار اولیه اوراق قرضه کوتاه مدت و همچنین بلند مدت در دسترس است که از طریق انتشار آن در این اوراق، دولت یا مشاغل می توانند سرمایه ی بدهی را ایجاد کنند.
- در بازار اولیه می توان از ناشران، اوراق بهادار را بدون واسطه خریداری کرد.
به چه بازاری دوم یا ثانویه می گویند؟
بازار ثانویه اصطلاح رایجی است که گاهی به جای بازار دوم نیز به کار می رود. بازار دوم بازاری است که شرکت ها به خرید و فروش سهام خود در آن می پردازند. به نماد بازار دوم در ایران «بورس» گفته می شود، در واقع هر سهامی که ابتدا در بازار اول به جریان افتاده و معامله شده است، می تواند مجدد در بازار دوم نیز در جریان معاملات بیفتد. می توانید برخی از نکات بازار ثانویه را در ادامه بخوانید:
- این بازار باعث شروع و فعالیت هیچ شرکتی نمی شود، بنابراین شرکت هایی مجاز به انجام معاملات در بازار ثانویه هستند که اول در بازار اولیه به ثبت رسیده باشند.
- این شرکت ها نه تنها باید ثبتشان در بازار اولیه تکمیل شده باشد، بلکه باید مجموعه ای از شرایط کلیدی را نیز رد کرده باشند.
این مسئله باعث می شود که شرکت های واجد شرایط، امکان به جریان انداختن دوباره سهامشان را بوسیله انجام معامله در بازار بورس بدست آوردند. - یکی از ویژگی ها در بازار دوم، معامله کردن سرمایه گذاران است که بین خودشان صورت می گیرد.
- یعنی در این بازار شرکت های صادر کننده هیچ دخالتی نکرده و در نتیجه اوراق بهادار منتشر شده، خیلی راحت توسط سرمایه گذاران معامله می شود.
- یعنی مثلا اگر در بورس سرمایه گذار سهامی را در اختیار داشته باشد که شما خواستار خرید آن باشید، براحتی می توانید با یکدیگر معامله را انجام دهید.
هدف از طبقه بندی بازار اوراق بهادار بورس
در واقع هدف از ایجاد بورس ها از جمله بورس بهادار تهران این است که از تکنولوژی های نوین ارتباطی کمک گرفته و به کمک توسعه های پیشرفته ای مانند فن آوری اطلاعات اقداماتی را انجام دهند که منتهی به تصمیم گیری راحت تر، برای تمام صاحبان سهام باشد. موارد تا ثیرگذار این چنینی بسیار گسترده هستند که از میان آنها می توان موارد زیر را نام برد:
- استفاده از مرحله های مختلف معاملاتی برای سرمایه داران
- بوسیله روش های مثل ارائه و معرفی ابزارهای جدید به منظور انجام خرید و فروشی آسان تر
- ایجاد دسته بندی شفاف در شرکت ها برای حضور موثر در انواع بازار بورس
- ارائه انواع خرید و فروش ها و معرفی ساختارهای متنوع در آن
- تلاش برای بالا بردن سطح شفافیت در بازار اوراق بهادار بورس
- ارائه تازه ترین اخبار و اطلاعات مورد نیاز برای سهامگذاران
- ایجاد طرح طبقه بندی صحیح برای شرکت های فعال
- انجام اقدامات لازم به منظور حضور آسان تر صاحبان سهام در بازار بورس
- درنظر داشتن معیارهای کلیدی از قبیل نقدشوندگی، واضح بودن اطلاعات، شناور بودن سهام و غیره
تفاوت اصلی بازار اول و دوم بورس چیست؟
- هرچند که در بالا کمی به تفاوت بازار اول و دوم بورس چیست پرداختیم، ولی کاربران بازار اوراق بهادار بورس تهران باید خیلی دقیق تر، اهمیت فرق بین این دو بازار را درک کنند. بنابراین توضیحات تکمیلی بیشتری در این رابطه خدمت شما دوستان عزیز ارائه می دهیم.
- در بازار اول و دوم بورس اندازه ی سرمایه می تواند میزان تفاوت آنها را با هم مشخص کند. برای ورود به بورس رقمی که باید برای بازار دوم یا همان ثانویه به ثبت برسد، عدد حداقلی 200 میلیارد ریال بوده که در کل از 10 درصد سهام بصورت عام و شناور برخوردار باشد.
- در شرکت هایی که از درصد شناور بودن آزاد برخوردارند، سوددهی و دارایی قابل قبول را در شرایط خود لحاظ کرده و می توانند در بازار اول باشند.
- البته این در حالی است که برنامه بلند مدت درخشانی را نیز در بحث کسب سود برای خود تعیین کرده اند و همگی اینها منجر به پذیرش در بازار اول می شود.
- هرچند که نرخ سهام در بازار دوم از طریق مولفه های مهم در عرضه و تقاضا عنوان می شود، ولی تعیین قیمت در بازار اولیه کاملا متفاوت بوده و بر اساس نرخی که از قبل عنوان می شود در نظر گرفته خواهد شد.
- درآمد حاصل از فروش سهام در بازار اولیه متفاوت از بازار ثانویه یا دوم محاسبه می شود. در بازار اولیه این درآمد از طریق حساب و کتاب هایی که برای هزینه های اداری بانک صورت گرفتهم، به شرکتی که صادر کننده سهام است داده می شود.
- ولی همانطور که قبلا نیز گفته شد، در بازار دوم خرید و فروش ها بین صاحبان سرمایه جریان دارد. درآمد ایجاد شده از فروش سهام نیز به بانک پذیره نویسی و شرکت صادر کننده سهام نرسیده و مستقیم به سرمایه گذار فروش داده می شود.
تابلوی اصلی بازار اول و شرایط پذیرش
در ادامه مطلب بازار اول و دوم چیست به این می رسیم که هر شرکتی در کشور می خواهد جزو واجدین شرایط پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول باشد، باید از شرایط زیر برخوردار باشد:
- شرکت هایی که از این تابلو برخوردار هستند باید در کنار اینکه سرمایه ای بیشتر از 100 میلیارد تومان را به ثبت رسانده باشند، سهامی شناور با حداقل 20 درصد را نیز بدست آورده باشند.
- درواقع باید شرکت از سهامی عام برخوردار باشد.
- همه دارایی شرکت تقسیم بر سهام عادی شده و هیچ گونه امتیاز بخصوصی برای سرمایه گذاران آنجا لحاظ نشود.
حداقل باید 1000 سهامدار در شرکت موجود باشند. - در سه دوره مالی پی در پی که به پذیرفته شدن نیز می رسد و همچنین از دو دوره با سال مالی کامل، به سودآوری رسیده باشد.
شرکت، در صنعت مربوطه فعالیتی ادامه دار داشته باشد و برنامه ی مشخصی نیز برای سودآوری مستمر داشته باشد. - شرکت باید در رابطه با موضوعی که عنوان آن تغییری در طی سه سال فعالیت نیست، در صنعت مربوطه حضور داشته باشد.
- مدت 6 ماه نیز کمترین زمانی است که باید لااقل دو نفر از ماموریت مدیران فعلی گذشته باشد.
- نهاد مربوطه نباید آنقدری ضرر در ترازنامه داده باشند که تمام این زیان ها روی هم جمع شده باشد.
- سازمان مورد نظر حتما باید از سیستم داده های حسابداری قابل قبول و قوی برخوردار باشد، بنابراین حسابرس باید شرکت را تائید کند.
- صورت های مالی، سابقه تاثیر گذاشتن از سوی دعاوی حقوقی را نداشته باشند.
- مدیر عامل و حتی تیم هیئت مدیره نیز هیچکدام نباید دارای محکومیت قطعی و کیفری باشند.
- دستمزد سهامداران در مقایسه با جمع کل دارایی باید حداقل میزانی برابر با 30 درصد در بیاید.
- کارشناس حسابرسی که البته باید قابل اعتماد سازمان اوراق بهادار و بورس باشد، باید نسبت به تائید صورت های مالی اقدام کرده و آن را تائید کرده باشد.
- حداقل باید یک نفر را در شرکت گذاشت که به عنوان بازارگردان فعالیت موثر داشته باشد.
بندهای قانون در پذیرش تابلوی اصلی
در بالا برخی از شرایط برای پذیرش در تابلوی اصلی بازار اول نام برده شد. حالا به دو نمونه دیگر از این قوانین که طبق تبصره، ماده و بندهای قانون ایجاد شده اند، توجه بفرمایید:
- اگر احیانا شکایتی متوجه شرکت در حال پذیرش پیش بیاید، بر اساس قانون و طبق شرایطی خاص از صاحبان سهام عمده ضمانت نامه بانکی گرفته می شود و مقداری از سهام شرکت نیز هنگام عرضه اولیه مسدود می شود.
- در نظر بگیرید که برای شروع فعالیت و به نوعی تاسیس کار برای متقاضی، حتما وابسته به مجموعه ای از ضوابط خاص است که باید رعایت شده و هر گونه مجوزی که نیاز است را باید دریافت کرده باشید.
نکته مهم: تبصره و بندهای قانون در مورد این مورد زیاد هستند که با مراجعه به بندهای موجود در قانون می توانید بصورت دقیق تر از همه آنها مطلع شوید.
تابلوی فرعی بازار اول و شرایط پذیرش
در راستای رسیدن به مفهوم بازار اول و دوم بورس چیست؟ باید با تابلوهای بازار اول که شامل اصلی و فرعی است نیز آشنا شوید.
درمورد تابلوی اصلی در بازار اول توضیح داده شد، حالا در اینجا چند نمونه از شرایط پذیرش تابلوی فرعی بازار اول را عنوان می کنیم:
- دقیقا مثل تابلوی اصلی، در تابلوی فرعی بازار اول نیز نباید ترازنامه از ضرر انباشته برخوردار باشد.
- شناوری سهام در کمترین حالت ممکن باید 15 درصد باشد.
- قبل از اینکه در این تابلو پذیرش صورت بگیرد، بهتر است فعالیتی با حداقل 3 سال وجود داشته باشد.
- تناسب بین حقوق سهامداران در مقایسه با کل دارایی ها حداقل 20 درصد باشد.
- شرکت از سرمایه ای حداقل، به اندازه 50 میلیارد تومان برخوردار باشد و البته آن را به ثبت رسانده باشد.
- در تابلوی فرعی از بازار اصلی نیز نباید در موارد تاثیر گذار و مهم بر صورت های مالی هیچگونه دعاوی حقوقی موجود باشد.
- از لحاظ مالی، شرکت از سیستم حسابداری قابل قبولی برخوردار باشد.
- از طرف سازمان بورس و اوراق بهادار، حسابرس مطمئنی برای نظارت و تائید صورت های مالی اقدام کرده باشد.
- هیچ یک از افراد حاضر در تیم هیئت مدیره یا مدیر عامل دارای محکومیت قطعی کیفری نباشند.
- حداقل در 2 دوره ی مالی پی در پی که به زمان پذیرش می رسد، سوددهی قابل قبول داشته و از این نظر برنامه ایده آلی برای آینده ارائه داده باشد.
سابقه گذشته ی فعالیت افراد متقاضی بر اساس تغییر ساختار یا حتی ادغام، می تواند توسط اعضای پذیرش به عنوان سوابقی برای فعالیت قبول شود. البته در صورتی که کاملا مطابق با حرکت های مالی فعلی آنها باشد. به همین دلیل است که متقاضیان باید از سوابقی به اندازه ی دو سال بر اساس ساختار فعلی شان برخوردار باشند. 2 دوره منتهی به پذیرش در مورد صورت های مالی، نظر منفی از حسابرس دریافت نکرده و هیچ گونه مورد مردودی در آن یافت نشود.
شرکت های حاضر در بازار دوم و شرایط پذیرش
هر شرکتی که می خواهد در بازار دوم یکی از پذیرفته شدگان باشد، باید دارای یک سری شرایط خاص باشد. اگر شرکتی قادر به انجام شرایط زیر نباشد، می تواند در بازار فرابورس، سهام خود را ارائه دهد.
در زیر می توانید برخی از شرایط حضور در بازار دوم را بخوانید:
- ضرر و زیان های روی هم انباشته شده، در ترازنامه شرکت موجود نباشد.
- از شناوری سهام به اندازه حداقل 10 درصد برخوردار باشد.
- تعداد نفرات صاحبان سهام، آن طور که قانون در این رابطه تعیین کرده باید از 250 نفر کمتر نباشد.
- شرکت درخواست دهنده باید حداقل 20 میلیارد تومان از دارایی خود را به ثبت رسانده باشد.
- بهای اتمام یافته و همچنین موارد مالی از معیارهایی هستند که در سیستم حسابداری باید دیده شوند.
- قبل از پذیرش در بازار دوم از سابقه ی فعالیت حداقلی 2 سال برخوردار باشد.
- میزان مورد نظر برای حقوق صاحبان سهام به نسبت کل دارایی آنها 15 درصد است.
- برای حضور در بازار دوم بورس اعضای هیئت مدیره و همچنین مدیر عامل شرکت مورد نظر، نباید هیچگونه سابقه
- قطعی کیفری در کارنامه ی فعالیت خود داشته باشند.
- صورت های مالی در اینجا نیز نباید هیچ موردی از دعاوی حقوقی اثر گذار را گذرانده باشند.
- در کنار این نکته که شرکت از چشم اندازی روشن برای نحوه سودآوری خود برخوردار باشد، این سود دهی نیز بصورت ادامه دار برای یک دوره مالی رسیده به پذیرش باشد.
- برای حضور فعال در بازار دوم نیز باید حتما صورت های مالی شرکت بوسیله یکی از حسابرسان مطمئن سازمان بورس و اوراق بهادار، مراحل تائید را سپری کرده باشد.
دلایل مختلف نامگذاری بازارها
تا اینجا تا حدودی با مفهوم بازار اول و دوم بورس چیست آشنا شده اید.
پس هر سرمایه گذاری که قصد ورود سرمایه به بازار بورس را دارد، بدون اینکه این دو بازار را در نظر بگیرد، برای خرید سهام شرکت مورد هدفش کاملا صاحب اختیار است. بنابراین با توجه به این توضیحات، هدف از ایجاد بازار اول بورس و بازار دوم بورس اینها نیستند.
همانطور که در بالا برای هر یک از دلایل پذیرش در بازار های مختلف توضیح داده شد، شرکت ها باید حتما دارای هر یک از شرایط مذکور باشند. در غیر اینصورت نمی توانند به بورس ورود پیدا کنند، البته این موضوع برای شرکت ها پایان راه نیست. در صورتی که نتوانستند واجد شرایط بازار بورس شوند، می توانند در بازار فرابورس فعالیت کنند. جدول بالا متعلق به شرایط موارد مختلفی از جمله کیفیت توضیحات حسابرس که جدا از اوضاع سرمایه ای شرکت بوده، اوضاع سودآوری شرکت و همچنین چگونگی اوضاع مالی در آن است.
معرفی شرکت های مجاز به پذیرش در بورس تهران
در حقیقت شرکت هایی که می توانند جزو یکی از پذیرفته شوندگان بازار بورس اوراق بهادار تهران شوند، باید از یک سری شرایط عمومی برخوردار شوند که شامل موارد زیر هستند:
- حتما سهام مورد نظر از حق رای برخوردار بوده و همراه با نام باشد.
- شرکت جزو یکی از موارد ثبت شده در بورس اوراق بهادار تهران باشد.
- به منظور نقل و انتقالات دارای ممنوعیت قانونی نبوده و همچنین بوسیله مسئولان آن دارای هیچگونه اعمال حق رای نباشد.
- شرکت نسبت به نام سهام، تمام هزینه را قبلا تسویه کرده باشد.
