انواع سهام در بورس
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که نشان دهنده مالکیت و یا نوعی رابطه طلبکاری از یک نهاد یا شرکت می باشد. سهام عادی ، سهام ممتاز، اوراق قرضه، اوراق مشارکت ، قراردادهای آتی و اختیار معامله از انواع اوراق بهادار می باشند که در بازار سرمایه ایران مورد معامله قرار می گیرند.
اوراق بهادار را می توان در یک دسته بندی کلی به سه بخش تقسیم نمود: 1. اوراق حقوق صاحبان سهام (سهام عادی و سهام ممتاز) 2. اوراق بدهی (اوراق قرضه، اوراق مشارکت و ابزارهای مالی اسلامی) و 3. ابزارهای مشتقه (قراردادهای آتی و اختیار معامله). در ادامه به معرفی برخی از اوراق مهم در بازار سرمایه ایران می پردازیم:
سهام عادی
از رایج ترین اوراق بهادار به حساب می آید که نشان دهنده مالکیت در یه شرکت می باشد. سهام عادی دارای دو ارزش اسمی و ارزش بازاری می باشد که در ایران ارزش اسمی هر سهم 1000 ریال است. ارزش بازاری سهام عادی نیز با توجه به میزان عرضه و تقاضا بر روی آن سهم مشخص می شود. از ویژگی های سهام عادی می توان حق مالکیت، مسئولیت محدود سهامداران، حق رای و کنترل شرکت و حق تقدم در خرید سهام جدید ا نام برد.
ویژگی های سهام عادی
1. سهامداران به نسبت تعداد سهام عادی که خریداری نموده اند، مالک شرکت هستند.
2. مسئولیت سهامداران محدود به تعداد سهام آن ها است. یعنی در صورت ورشکستگی شرکت، چنانچه پول حاصل از فروش کلیه دارایی های شرکت کفاف همه بدهی های شرکت را نکند، سهامداران عادی شرکت های سهامی عام مسئولیتی اضافه بر تعداد سهامشان در قبال تسویه بدهی های شرکت نداشته و تحت پیگرد قانونی قرار نخواهد گرفت.
3. سهام عام زمان سر رسید ندارد و ناشر سهام عادی ملزم به باز خرید این اوراق نیست.
4. صاحبان سهام عادی، بیشترین ریسک سرمایه گذاری در شرکت را متحمل خواهند شد، زیرا در صورت کاهش سود سهم یا زیان ده بودن شرکت، ارزش بازاری و ذاتی سهام عادی کاهش خواهد یافت. از طرفی زمانی که شرکت منحل شده و یا تمام دارایی هی آن بفروش رسد، پس از تسویه همه بدهی های شرکت و پرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، آنچه باقی می ماند به نسبت مالکیت بین صاحبان سهام عادی تقسیم می شود. بنابراین گفته می شود که دارندگان سهام عادی مالک نهایی شرکت هستند.
5. دارندگان سهام عادی به میزان تعداد سهام و درصد مالکیت خود نسبت به انتخاب هیات مدیره شرکت، تایید یا رد اقدامات پیشنهادی مدیریت شرکت (مانند ادغام شرکت، تغییر ساختار سازمانی، افزایش یا کاهش سرمایه) حق رای دارند ولی این به معنای این نیست که هر سهامدار می تواند نظرات فردی و کنترل شخصی خود را بر شرکت اعمال نماید. بلکه تنها می تواند با استفاده از رای خود در تصمیم گیری های شرکت که توسط مدیران صورت می گیرد، نظرش را از طریق حق رای بیان کند.
6. از دیگر ویژگی های سهام عادی برای سرمایه گذاران آن این است که دارندگان این نوع سهام دارای حق تقدم در خرید سهام جدید خواهند بود. با افزایش سرمایه شرکت، تعداد سهام آن نیز افزایش خواهد یافت و شرکت تعدادی سهام جدید منتشر خواهد نمود. از طرفی با این افزایش سرمایه قیمت بازاری سهم کاهش می یابد. به همین جهت برای حفظ درصد مالکیت آنها در شرکت، سهامداران فعلی نسبت به خرید سهام جدید شرکت نسبت به سایر افراد اولویت دارند تعداد حق تقدم هر سهامدار بر اساس مقدار سهامی که شخص داشته، محاسبه می شود.
7. دارندگان سهام عادی این امکان را دارند تا نسبت به خرید و فروش و انتقال سهام خود اقدام نمایند.
8. دارندگان سهام عادی می توانند عملکرد شرکت را با دسترسی به اطلاعاتی که شرکت ها به صلاحدید خود در اختیار عموم قرار می دهند، بررسی نمایند.
سهام ممتاز
سهام ممتاز ، نوعی گواهی مالکیت قابل انتقال است که به دارنده آن، حقی محدود و ثابت دارایی های شرکت می دهد. واژه ممتاز بدین معنی است که پرداخت سود این سهام، نسبت به سود سهام عادی، اولویت داشته، و باید به طور کامل پرداخت شود حتی اگر شرکت به هر دلیل ورشکسته شود. از طرفی ممکن است برخی حقوق نظیر حق رای در مجامع از دارندگان سهام ممتاز سلب شود.
ویژگی های سهام ممتاز
1. سهام ممتاز برای صاحبان آن در بردارنده نوعی حق مالکیت در شرکت است.
2. با توجه به اینکه سهامدار ممتاز دارای حق مالکانه در شرکت است، شرکت منتشر کننده سهام الزام قانونی ندارد که دارایی های خود را در رهن این اوراق گذاشته یا وثیقه قرار دهد.
3. سهام ممتاز نیز همچون سهام عادی فاقد سررسید است.
4. به دارندگان این سهام سود پرداخت می شود. با توجه به اینکه پرداخت سود مستلزم سوده بودن شرکت است، از این رو شرکت پرداخت سود را تضمین نمی کند. به طور معمول به سهام ممتاز سود از پیش تعیین شده و ثابتی تعلق می گیرد.
5. در زمان تقسیم سود دارندگان این نوع سهام، از اولویت برخوردارند. همچنین به هنگام انحلال یا ورشکستگی شرکت، با فروش کل دارایی های شرکت، ابتدا حقوق سهامداران عادی پرداخت می شود. 6. بطور معمول سهام ممتاز فاقد حق رای در مجمع عمومی است. به این معنی که دارندگان سهام ممتاز در زمان رای گیری برای انتخاب هیات مدیره یا سایر امور مربوط به اداره شرکت، حق رای ندارند.
